Πέμπτη 31 Δεκεμβρίου 2015

Χρόνος

Ο χρόνος είναι μια λέξη που κουβαλά μεγάλο βάρος, καθώς συνδέεται με τις κορυφαίες στιγμές στη
ζωή ενός ανθρώπου , τη γέννηση δηλαδή και το  θάνατο, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί το μέτρο πάνω στο οποίο "μετράμε" την καθημερινότητά μας δίνοντάς της με τον τρόπο αυτό νόημα και υπόσταση.

Σχετίζεται με την σειρά, την αλληλουχία στιγμών, συμβάντων και γεγονότων με βάση την οποία ο ανθρώπινος εγκέφαλος οργανώνει το χάος εντυπώσεων , εικόνων και εμπειριών που τον περιβάλλει. Αποτελούν δε μαζί με τον χώρο τις  βασικές συντεταγμένες βάσει των οποίων ορίζεται κάθε τι που αφορά τον άνθρωπο και τις δραστηριότητές του.

Η ετυμολογία της λέξης είναι σκοτεινή και αμφίβολη. Πάντως,  δεν είναι τυχαίο ότι ο χρόνος θυμίζει τόσο πολύ τον Κρόνο, τον πατέρα του Δία και των υπόλοιπων θεών του Ολύμπου που είχε την κακή συνήθεια να καταπίνει/τρώει τα παιδιά του, επειδή φοβόταν ότι θα του πάρουν την εξουσία, όταν μεγαλώσουν...

Ο χρόνος, ενώ  παραμένει σταθερός και αιώνιος ρυθμιστής των ανθρώπινων, βλέπει τα πάντα γύρω του να κυλούν και να αλλάζουν, χωρίς τις περισσότερες φορές να αφήνουν πίσω τους κανένα ίχνος.Ίσως αυτή η διαπίστωση να έκανε τους ανθρώπους να θελήσουν με κάθε τρόπο να τον οργανώσουν, να τον ελέγξουν και να τον φέρουν στα δικά τους θνητά και εφήμερα μέτρα.

Και φυσικά να τον γιορτάσουν και ίσως με αυτό τον τρόπο να τον εξευμενίσουν και να τον κάνουν πιο προσιτό και ανθρώπινο.
Σε κάθε πολιτισμό, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου υπάρχουν τελετές και γιορτές αφιερωμένες στο χρόνο που έρχεται. Η Πρωτοχρονιά είναι μια μέρα όπου η ανθρώπινη θνητότητα παίρνει κάτι από το Αιώνιο και το Συμπαντικό και γιορτάζει τη νέα δυνατότητα που της δίνεται μέσα από την ανανέωση του παλιού να ζήσει και να δημιουργήσει....

Εύχομαι ο νέος χρόνος να δουλέψει υπέρ μας, να μην τον φάμε αστόχαστα, αντιθέτως να τον αξιοποιήσουμε δημιουργικά , ώστε να πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκειά του κάθε σχέδιο και προσδοκία μας.





Πέμπτη 24 Δεκεμβρίου 2015

Και το master θέλει το μάστορά του...

Το να βρεις στην εποχή μας ένα καλό μάστορα , για να κάνεις τη δουλειά σου είναι τύχη σπάνια, καθώς όσοι γνωρίζουν και εξασκούν με επάρκεια μια πρακτική τέχνη, οι
μάστορες δηλαδή είναι είδος προς εξαφάνιση...

Τί σχέση μπορεί να έχουν ωστόσο οι συμπαθείς , λαϊκοί συνήθως , αυτοί τύποι, τα κοινώς αποκαλούμενα μαστόρια ή μαστοράντζες , με τη φόρμα εργασίας και το κατσαβίδι στην οπίσθια θέση του παντελονιού τους....με τους πτυχιούχους κατόχους master;

Και όμως έχουν και μάλιστα μεγάλη, καθώς η λέξη μάστορας προέρχεται από την λατινική λέξη magister που δηλώνει τον επιστάτη ή τον άρχοντα. Από κει και δια μέσω του Βυζαντίου η λέξη συναντάται ως μαϊστορας και σχετίζεται με τον δάσκαλο της εκκλησιαστικής χορωδίας. Σημερινή εξέλιξη αυτής της "μουσικής" απόχρωσης  της λέξης είναι ο μαέστρος.
Εφόσον όμως μιλάμε για δάσκαλο και άρα γνώστη και καθοδηγητή σε ζητήματα επιστημονικά έρχεται και το master να χαρακτηρίσει αυτόν που ξέρει και μάλιστα πολύ καλά το γνωστικό του αντικείμενο.

Να λοιπόν το σημείο που ο ταπεινός υδραυλικός της γειτονιάς συναντιέται με τον επιστήμονα. Η κατοχή της γνώσης και η μετάδοσή της στους άλλους....γιατί βέβαια ο καλός μάστορας έχει και μαθητευόμενους κοντά του, τα μαστορόπουλα ή τσιράκια,  που κάποια στιγμή θα τον αντικαταστήσουν.

Ο καλός μάστορας, ακόμη και αν δεν έχει master, φτιάχνει με μαστοριά τα έργα του, με επιτηδειότητα , πάει να πει, και μαεστρία. Γι' αυτό και ό,τι φτιάχνεται μαστορικά αντέχει στο χρόνο και ο δημιουργός του κερδίζει τον σεβασμό και την αναγνώριση των γύρω του.

Υ.Γ: Το κείμενο αυτό αφιερώνεται σε μια ψυχή που συχνά χαρακτηρίζει τους γύρω της με τη συγκεκριμένη προσφώνηση...



Τρίτη 15 Δεκεμβρίου 2015

Έντομα...

Απόψε θα αφιερώσω την ανάρτησή μου σε μερικά έντομα και  ζουζούνια που μοιράζονται με τους ανθρώπους τον πλανήτη Γη και άλλοτε προκαλούν αηδία, άλλοτε απέχθεια, ενίοτε δε και αγανάκτηση...

Το πρώτο που μου έρχεται στο μυαλό είναι το τσιμπούρι. Τα τσιμπούρια ζουν παρασιτικά στο δέρμα των ζώων, συνήθως των σκύλων, και τρέφονται πίνοντας το αίμα τους. Όλη η μαστοριά τους είναι στο να κολλήσουν πάνω σε ένα ζώο. Άπαξ και το καταφέρουν αυτό, το απομυζούν και περνούν ζωή και κότα!!!!
Άντε να τα ξεκολλήσεις μετά...βγαίνουν πολύ δύσκολα, καθώς όσο παχαίνουν, τόσο πιο βαθιά χώνονται - σφηνώνουν στην πραγματικότητα - και δεν είναι εύκολο να απαλλαγείς από δαύτα.
Εξ ου και ο σοφός λαός μας χαρακτηρίζει ως τσιμπούρι κάθε ενοχλητικό και επίμονο άνθρωπο που γίνεται φόρτωμα στους άλλους , χωρίς να τους προσφέρει τίποτε το ουσιαστικό και χρήσιμο.

Παρόμοιας λειτουργίας με το τσιμπούρι είναι και η βδέλλα. Η βδέλλα είναι ένα σκουλήκι που ζει στο νερό και τρέφεται κολλώντας πάνω σε ζώα ή ανθρώπους από το αίμα τους. Χαρακτηρίζουμε ως βδέλλα κάθε άνθρωπο που ζει παρασιτικά εις βάρος των άλλων εκμεταλλευόμενός τους.

Ένα άλλο "συμπαθές" ζωύφιο είναι ο κοριός, παρόμοιου ήθους και ύφους με τα προαναφερθέντα. Οι κοριοί κυκλοφορούν τις νύχτες τσιμπώντας τα ανύποπτα θύματά τους και ρουφώντας το αίμα τους. Ο λαός μας τους έχει αφιερώσει δυο παροιμίες.
 Η πρώτη είναι η περίφημη "ξεκόλλα...θα βγάλουμε κοριούς" που εκφράζει δυσφορία την οποία προκαλεί η γειτνίαση με πολλούς ανθρώπους....μάλλον αντιπαθείς προς εμάς - καθόσον αν μας ήταν συμπαθείς, ουδόλως θα μας ενοχλούσε η γειτνίαση....
Η δεύτερη είναι "κάνει τον ψόφιο κοριό" και αναφέρεται σε όσους κάνουν ότι δεν καταλαβαίνουν και προσπαθούν να την βγάλουν καθαρή από καταστάσεις στις οποίες είναι βαθιά μπλεγμένοι.

Τώρα θα μου πείτε και σεις δικαίως...."τι ψάχνεις να βρεις, ψύλλους στ' άχυρα;" Αξίζει για "ψύλλου πήδημα" να χαλάσουμε τις καρδιές μας και τη γιορτινή μας διάθεση;
Σε ένα κόσμο που περισσεύουν τέτοιου τύπου ζωύφια και έντομα έρχονται φορές που σου 'ρχεται να πάρεις σβάρνα με το εντομοκτόνο κι όποιον πάρει ο χάρος!!!!

Πέμπτη 10 Δεκεμβρίου 2015

Ο καλός, ο κακός και ο ....δίκαιος.

Αφορμή για την σημερινή μου ανάρτηση είναι μια κουβέντα που είχα τις προάλλες με μια
αγαπημένη μου συνάδελφο στην αυλή του σχολείου μας.
Αυτό που μας απασχόλησε δι ' ολίγων ήταν η σημασία του να είσαι καλός και αν και κατά πόσο αυτό συνδέεται και με την αίσθηση του δικαίου.

Καλός στην αρχαιότητα ήταν ο ωραίος, ο εύμορφος και μάλιστα στην πόλη της  Αθήνας το ιδανικό της εκπαίδευσης ήταν να δημιουργήσει ανθρώπους "καλούς καγαθούς", δηλ. με δυνατό και ωραίο κορμί και ηθικά ανώτερους. Η λέξη σχετίζεται φυσικά και με το κάλλος, την ομορφιά, και με τα καλλιστεία, τους διαγωνισμούς ομορφιάς.

Αργότερα, η σημασία της λέξης διαφοροποιήθηκε. Καλός δεν είναι πλέον ο όμορφος, αλλά αυτός που χαρακτηρίζεται από την ευγένεια και την καλοσύνη του, την αγαθότητα του. Και φυσικά, αφού κανείς είναι καλός, άρα είναι και βολικός και ήρεμος και ευκολότερα χειραγωγήσιμος - τουλάχιστον για κάποιους ανθρώπους.

Το αντίθετο του καλού είναι ο κακός. Από ετυμολογικής απόψεως συνδέεται ακόμη και με την παιδική λέξη που δηλώνει τα δυσώδη "προϊόντα" των παιδικών εντέρων....στην πραγματικότητα, όμως, κακός είναι ο άχρηστος, ο βλαβερός και ο ανήθικος. Συνήθως, μάλιστα, τους κακούς τους φανταζόμαστε και ως άσχημους, σα να συνδέεται η κακότητά τους στην συμπεριφορά με την εξωτερική τους εμφάνιση. Ενώ οι καλοί.....λάμπουν!!!!

Τί γίνεται όμως και με τον τρίτο της παρέας, δηλ. τον δίκαιο; Ένας δίκαιος άνθρωπος, ένας άνθρωπος αντικειμενικός και αμερόληπτος, κάποιος που ακολουθεί τους νόμους και τους κανόνες, ε αυτός βέβαια δεν μπορεί να είναι κακός....είναι,όμως, και καλός;

Η καλοσύνη με την οποία μπορεί να φερόμαστε στους γύρω μας δεν ταυτίζεται με το πνεύμα ισονομίας και ισοτιμίας που χαρακτηρίζει την δικαιοσύνη. Ο δίκαιος, αν είναι πράγματι τέτοιος θα σε αντιμετωπίσει με τρόπο σωστό και ανάλογο των πράξεών σου. Ο καλός, πάλι, θα σε ευεργετήσει.
Το ερώτημα παραμένει βέβαια ποιο είναι το μέτρο και το όριο της ευεργεσίας και ποιος ωφελείται περισσότερο από αυτήν....

Τρίτη 1 Δεκεμβρίου 2015

Κύμβαλο αλαλάζον

Αγάπη.

Πρόκειται για μια από αυτές τις λέξεις που οι γλωσσολόγοι δεν έχουν καταφέρει να "αποκρυπτογραφήσουν". Και σε αυτές τις περιπτώσεις οι γλωσσολόγοι σχολιάζουν  "αγνώστου" ή "αβεβαίου" ετύμου και ξεμπερδεύουν.

Για  μας, όμως, τους κοινούς θνητούς που δεν είμαστε επιστήμονες, οπότε δεν τα περνάμε όλα από το ψιλό κόσκινο της λογικής και της ετυμολογίας , το ερώτημα παραμένει.
Τί είναι η αγάπη;

Αγάπη είναι....η φιλία, η ανιδιοτελής προσφορά, η ενέργεια που πυροδοτεί και ομορφαίνει τη ζωή, το ουσιαστικό νόημα της ύπαρξης, μια στάση ζωής.

Άραγε είναι κάτι που σπουδάζεται η αγάπη ή έστω καλλιεργείται ή μήπως είναι ένστικτο, φυσική ροπή και χαρακτηριστικό των ανώτερων θηλαστικών; Είναι μια τέχνη της ζωής που άπαξ και την κατακτήσεις, δεν σε εγκαταλείπει ποτέ ή ένα σύνολο συναισθημάτων που κάνουν τον κύκλο τους, σβήνουν και επανέρχονται σύμφωνα με τις περιστάσεις;
Είναι βούληση ή συναίσθημα;
Πράξη ελευθερίας ή ηθική επιταγή;

Και πού κατοικεί η αγάπη;
Οι περισσότεροι λένε πως της αρέσει η καρδιά. Φαίνεται θα χει αρκετή ζεστασιά εκεί, καθώς η καρδιά αποτελεί το κέντρο της ύπαρξής μας. Προσοχή , όμως, μην παγώσει η καρδιά μας, γιατί τότε η αγάπη φεύγει. Ίσως συμβαίνει και το αντίστροφο, πρώτα δηλαδή φεύγει η αγάπη και μετά παγώνει η καρδιά....

Μήπως, όμως, πρόκειται για μια εγκεφαλική διαδικασία; Μήπως επιλέγω ποιον ή τι θα αγαπήσω; Οπότε πριν από την καρδιά, ίσως η αγάπη να περνάει λίγο και από το μυαλό. Μια ακόμη επιλογή που συμβαίνει με συνειδητά ή και ασυνείδητα κριτήρια...

Και τί συμβαίνει, όταν χάνεις αυτό που αγαπάς; Όταν ο θάνατος, ο χωρισμός ή όποια άλλη δυσάρεστη συνθήκη σου το στερήσουν, που πάει τότε η αγάπη;

Χάνεται και αυτή; Σβήνεται , ξεχνιέται;
Για τους πιο αισιόδοξους η αγάπη μένει πάντα εκεί, έτοιμη να προσφερθεί ξανά και πάλι, όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν. Τί άλλο  μπορεί, άλλωστε, να δικαιώσει την ανθρώπινη ύπαρξη περισσότερο από αυτήν;

Εάν ταις γλώσσαις των ανθρώπων λαλώ και των αγγέλων, αγάπην δε μη έχω, γέγονα χαλκός ηχών ή κύμβαλον αλαλάζον. 
                       Πράξεις Αποστόλων, Προς Κορινθίους  Α΄ επιστολή



Παρασκευή 27 Νοεμβρίου 2015

Αμαλίας το ανάγνωσμα

Η κότα, αν και ταπεινό και παρεξηγημένο ως προς τη συμπεριφορά του πτηνό, έχει μακρά ιστορία και συνοδεύει τον άνθρωπο από τους  προϊστορικούς χρόνους.
Οι ειδικοί λένε ότι είναι Ασιάτισσα και εξημερώθηκε στην Ινδία. Από κει πέρασε στην Περσία και αργότερα στην Ελλάδα και την Δύση.

Ακόμη και για την ετυμολογία του ονόματός της υπάρχει μεγάλη συζήτηση και διαφωνίες. Γι' άλλους συνδέεται με την κοτύλη και τον κότταβο και σχετίζεται με την κοιλότητα, ενώ άλλοι θεωρούν τη ρίζα της λέξης βασκικής προελεύσεως και άγνωστης αρχικής σημασίας.

Η ουσία είναι πως το συμπαθές πτηνό έγινε οικόσιτο και απέκτησε σπίτι - το κοτέτσι - και σκοπό ύπαρξης  - τα αυγά. Και πράγματι δεν υπάρχει μεγαλύτερη χαρά για την κότα και τον κάτοχό της από αυτήν της ωοτοκίας....

Η  ίδια η κότα αράζει στο ειδικά διαμορφωμένο δωμάτιο του κοτετσιού, μισοκλείνει τα μάτια και κακαρίζει υπόκωφα.... μέχρι να βγει το αβγουλάκι. Ο τυχερός ιδιοκτήτης πάλι που την έχει στήσει εκεί κοντά μαζεύει τους  πολύτιμους  "καρπούς"  και ετοιμάζει ομελέττα!!!!

Φυσικά, αν πρόκειται για πουλάδα ή κλώσσα και τα αυγά είναι γονιμοποιημένα από τον πετεινό του κοτετσιού ακολουθεί η διαδικασία του κλωσίματος. Ώρες και μέρες παραμένουν φουσκωτές και καμαρωτές πάνω από τα αυγά τους οι πουλάδες , για να μένουν αυτά ζεστά και ασφαλή. Κι όταν έρθει το πλήρωμα του χρόνου τα κοτοπουλάκια σπάνε το τσόφλι και ξεμυτίζουν από το αυγό...

Η κότα εκτός από ωφέλιμη είναι και οικονομική. Τρώει τα πάντα, από χορταράκια μέχρι σκουλήκια, αν και η μεγάλη αδυναμία της είναι το καλαμπόκι. Είναι αθλητικός τύπος και μπορεί να τη βγάλει όλη μέρα στους δρόμους - κότα αλανιάρα που λέμε - μόλις αρχίσει όμως να σκοτεινιάζει γυρνάει στο κοτέτσι της, για να κοιμηθεί νωρίς. Εξ ου και η έκφραση κοιμάται με τις κότες για κάποιον που πέφτει νωρίς να κοιμηθεί,

Παρά τη χρησιμότητα και τη φιλοτιμία της, ωστόσο, (ανεπιβεβαίωτες φήμες αναφέρουν και για κότες που γεννούν χρυσά αυγά....)  το αχάριστο ανθρώπινο γένος της φέρεται άκαρδα. Όταν γεράσει, γίνεται σούπα....εξ ου και η φράση "η γριά η κότα έχει το ζουμί" που έχει βέβαια και πονηρές συνυποδηλώσεις, αλλά κυριολεκτικά προέρχεται από τη νοστιμιά της σούπας που μαγειρεύεται από κότα μιας κάποιας ηλικίας...

Αλλά και η έκφραση κάνει την κότα υπονοεί δειλή συμπεριφορά, αναξιοπρεπή και φοβισμένη.
Και τι να πει κανείς για τις κοτάρες , τις γυναίκες δηλαδή χωρίς προσωπικότητα που αναλώνονται σε εφήμερα λόγια και έργα...


Τρίτη 24 Νοεμβρίου 2015

Σύννεφο και συννεφάκι...

Το σύννεφο είναι μια λέξη με αρχαία καταγωγή , όπως πολλές άλλωστε από τις λέξεις που χρησιμοποιούμε στον καθημερινό λόγο. Προέρχεται από την πρόθεση συν και το ουσιαστικό νέφος, που οι γλωσσολόγοι λένε ότι σχετίζεται ετυμολογικά με την ομίχλη.
Στην  αρχαία ελληνική μυθολογία η Νεφέλη (το σύννεφο δηλαδή) ήταν σύζυγος του Αθάμαντα και παιδιά της ο Φρίξος και η Έλλη.
Βασίλισσα των νεφών και της βροχής ήταν η Ήρα, και ο Δίας όμως, σύζυγος και συνάμα αδελφός της χαρακτηρίζεται ως νεφεληγερέτης, αυτός δηλ. που μαζεύει τα σύννεφα και προκαλεί την βροχή. Ο Δίας βέβαια συνδέεται και με τον κεραυνό που ξεσπά, όταν ο ουρανός είναι φορτωμένος με σύννεφα....

Στην εποχή μας δεν ξέρω αν κανείς αναρωτιέται για την μυθολογία των νεφών, καθώς η επιστήμη της Φυσικής φρόντισε να εξηγήσει τα πάντα γύρω από τη δημιουργία τους - αλίμονο -  πάντως τα σύννεφα και άλλες συγγενείς λέξεις έχουν την τιμητική τους στην καθομιλουμένη. Λέμε ας πούμε,


  • Αυτός πετάει στα σύννεφα, για άνθρωπο επιπόλαιο που δεν έχει επαφή με την πραγματικότητα
  • Πέφτω από τα σύννεφα, για μια απρόσμενη και  δυσάρεστη έκπληξη
  • Η βλακεία πάει σύννεφο εδώ μέσα, όταν κάτι υπάρχει σε υπερπληθώρα
  • Βλέπω σύννεφα στον ορίζοντα, για δυσοίωνες προβλέψεις
  • Συννέφιασε το πρόσωπό του, όταν κανείς στεναχωριέται ή απογοητεύεται από μια εξέλιξη
Στην χώρα μας που έχει ήλιο τις περισσότερες μέρες του χρόνου δεν μένει χώρος για συννεφιές και μελαγχολίες. Καμιά φορά όμως έχει γούστο να χαζεύεις τα άσπρα συννεφάκια που ταξιδεύουν  στον ουρανό και να αφήνεις ελεύθερη τη φαντασία σου να τρέχει μαζί τους κυνηγώντας το άπιαστο...

Κυριακή 22 Νοεμβρίου 2015

Σοροκάδα

Ο σιρόκος ή επί το λαϊκότερον σορόκος είναι ένας θερμός και υγρός νότιος ή νοτιοανατολικός
άνεμος πολύ συχνός στην Μεσόγειο και την Νότια Ευρώπη που προκαλεί βροχές και ομίχλες.
Είναι ένας ύπουλος και άρρωστος καιρός που ανακατεύει για τα καλά τη θάλασσα, χωρίς να το πολυδείχνει κιόλας...είναι βουβός και αποτελεσματικός!

Όποιος έχει ταξιδέψει με σοροκάδα, ξέρει καλά τι θα πει κούνημα  και αντάρα !!!
Σε αντίθεση με τον βοριά που κάνει αισθητή την παρουσία του άμεσα, ο σορόκος δουλεύει υπόγεια και μεθοδικά. Είναι χαρακτηριστικό ότι για μέρες μετά το πέρασμά του η θάλασσα δεν ηρεμεί, ενώ ταυτόχρονα, επειδή αναμοχλεύει όσα βρίσκονται στο βυθό της, γεμίζει τις παραλίες με φύκια, ξύλα και ό,τι άλλο κρατάει φυλαγμένο στην αγκαλιά της.

Ο νοτιάς είναι καιρός υγρός που περονιάζει τα κόκαλα και τσιτώνει τα νεύρα. Σε αντίθεση με τον βοριά που, όταν φυσά καθαρίζει την ατμόσφαιρα και φέρνει θετική ενέργεια και αύρα, ο σορόκος μοιάζει  να προετοιμάζει σιωπηλά μια απίστευτη έκρηξη.

Η περίφημη "Σοροκάδα" του Ν. Κάσδαγλη αναφέρεται σε μια τέτοια σιωπηλή και υπόγεια ερχόμενη ανατροπή. Ας την ξαναδιαβάσουμε...παραμένει πάντα επίκαιρη, όσο θα υπάρχουν σοροκάδες άνθρωποι και φυσικά καράβια...
http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C131/594/3924,17160/

Παρασκευή 20 Νοεμβρίου 2015

Μνήμη

Η μνήμη είναι μια λέξη που παραπέμπει στο παρελθόν, είτε το πρόσφατο, είτε το πιο μακρινό.
Προέρχεται από το ρ. μιμνήσκω που σημαίνει θυμίζω και είναι μια από τις ιδιότητες του εγκεφάλου μας που, όπως κάθε καλός υπολογιστής, κρατά στα αρχεία του χρήσιμα δεδομένα, τα οποία κάποια στιγμή ανασύρει και αξιοποιεί.

Στους αρχαίους Έλληνες υπήρχε μια θεότητα η Μνημοσύνη , που όπως και το όνομά της φανερώνει , ήταν προστάτιδα της μνήμης και η οποία μαζί με τον Δία γέννησαν τις 9 μούσες. Οι μούσες προστάτιδες των επιστημών και των τεχνών συγγενεύουν ετυμολογικά με τη μητέρα τους, αφού το όνομά τους σχετίζεται με τη μάθηση και η μάθηση με τη μνήμη.

Βέβαια όλα αυτά ηχούν μακρινά και εγκυκλοπαιδικά.
Η ουσία βρίσκεται στο ότι όλοι οι άνθρωποι διαθέτουν μνήμη και αλίμονο αν αυτό δεν συμβαίνει...
Η απώλεια της μνήμης, η αμνησία, σχετίζεται με σοβαρές δυσλειτουργίες του εγκεφάλου και κάνει το άτομο δυσλειτουργικό.
Εκτός και αν κάποιος συνειδητά έχει επιλέξει να μην θυμάται πράγματα και καταστάσεις, να τα σβήσει, όπως λέμε από τη μνήμη του, γιατί του είναι δυσάρεστα ή ακόμη και οδυνηρά.

Η μνήμη συνδέεται φυσικά και με τα μνήματα και με τα μνημεία, τα κατασκευάσματα δηλαδή εκείνα που σκοπό έχουν να διατηρήσουν την ανάμνηση ενός προσφιλούς προσώπου ή να τιμήσουν ανθρώπους που χάθηκαν κατά τη διάρκεια σημαντικών γεγονότων.

Η μνημόνευση είναι η αναφορά  σε κάποιον και άρα η ανάκληση στη μνήμη μας τους ρόλου ή απλά της παρουσίας του. Και φυσικά οι άνθρωποι κατά καιρούς έχουν αναπτύξει πολλές μνημονικές τεχνικές ή μνημοτεχνικές , για να ενισχύουν και να αναπτύσσουν τις δυνατότητες απομνημόνευσης.
Σπουδαία λογοτεχνικά έργα, όπως η Ιλιάδα και η Οδύσσεια πέρασαν στις επόμενες γενιές με τη χρήση αυτών των τεχνικών.

Οι μνήμες τέλος αναφέρονται στα βιώματα του παρελθόντος που αφορούν είτε άτομα, είτε και ολόκληρους λαούς. Και η συλλογική μνήμη, είναι η διαμορφωμένη αντίληψη που έχει για το παρελθόν του ή έστω για σημαντικά γεγονότα του παρελθόντος του ένας λαός. Αλίμονο σε όσους δεν έχουν μνήμη, είναι δηλ. αμνήμονες, καθώς εύκολα μπορεί να πέσουν θύματα εξαπάτησης και εκμετάλλευσης, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.


Τετάρτη 18 Νοεμβρίου 2015

Περί όνου σκιάς

Η αποψινή μου ανάρτηση είναι αφιερωμένη στα γαϊδούρια και τους απανταχού συγγενείς τους.

Στην αρχαιότητα το προσφιλές αυτό ζώο ονομαζόταν όνος και μάλιστα η λέξη αυτή πρωτοβρέθηκε σε πινακίδες της μυκηναϊκής εποχής. Πάντως, τόσο αυτή , όσο και η μεταγενέστερη , ο γάϊδαρος, σύμφωνα με τους γλωσσολόγους, δεν είναι ελληνικής αλλά ανατολίτικης προέλευσης.
Σουμεριακή η πρώτη και αραβική η δεύτερη.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι και οι δυο ονομάζουν το υπομονετικό και χαριτωμένο τετράποδο που το φορτώνουμε από την αρχαιότητα με όλα τα βάρη του κόσμου και ταυτόχρονα το βρίζουμε και  το κακομεταχειριζόμαστε.

Οι γάϊδαροι είναι συγγενείς των αλόγων αλλά πιο μικρόσωμοι και με μεγάλα αυτιά. Ανέκαθεν χρησιμοποιήθηκαν για τη μεταφορά φορτίων και ανθρώπων και φυσικά στις σκληρές, αγροτικές εργασίες. Παρά το μόχθο τους και την παροιμιώδη υπομονή τους, ωστόσο, δεν έχαιραν ποτέ της εκτιμήσεως των ξαδέλφων τους, των ευγενών αλόγων, που συνδέθηκαν από πολύ νωρίς με τους αριστοκράτες και την περήφανη γενιά τους.

Ο γάϊδαρος από κοινωνικής απόψεως είναι ένας προλετάριος και δεν υπάρχει πιο ταιριαστό ποίημα από αυτό που του αφιέρωσε ο Κ. Βάρναλης, η περίφημη μπαλάντα του κυρ - Μέντιου (http://www.snhell.gr/anthology/content.asp?id=232&author_id=56 και  https://www.youtube.com/watch?v=hU4h3pMNXfA).

Ο λαός μας πάλι έχει αφιερώσει στα γαϊδούρια πολλές παροιμίες και εκφράσεις , όπως οι ακόλουθες:

  • Αυτός σκάει γάιδαρο...για άνθρωπο φορτικό και δύσκολο που εξαντλεί και τα μεγαλύτερα περιθώρια υπομονής, δηλ. τα γαϊδουρινά!!!
  • Κατά φωνή κι ο γάϊδαρος...για κάποιον που εμφανίζεται την ώρα που μιλάμε γι' αυτόν.


  • Είπε ο γάϊδαρος τον πετεινό κεφάλα...για ανθρώπους που δεν βλέπουν τα δικά τους ελαττώματα και κατακρίνουν τους άλλους.
  • Δυο γάϊδαροι μαλώνανε σε ξένο αχυρώνα....σε περιπτώσεις που κάποιοι αντιδικούν για πράγματα που δεν τους ανήκουν.
  • Σιγά μη στάξει η ουρά του όνου/γαϊδάρου...για ζήτημα που τελικά δεν έχει και τόση μεγάλη σημασία ούτε προκαλεί ιδιαίτερη ζημιά.
  • Κάλλιο γαϊδουρόδενε παρά γαϊδουρογύρευε...σε περιπτώσεις που κανείς πρέπει να παίρνει εκ των προτέρων προφυλάξεις για ένα ζήτημα, ώστε να μην έχει μετά δυσάρεστες συνέπειες.
  • Κάποιου του χάριζαν ένα γάϊδαρο και τον κοίταγε στα δόντια....όταν κανείς δεν αντιλαμβάνεται την αξία μιας προσφοράς που του γίνεται.
  • Φάγαμε τον γάϊδαρο και έμεινε η ουρά....όταν έχουμε περάσει τις μεγαλύτερες δυσκολίες και λίγο μας έχει μείνει , για να ολοκληρώσουμε ένα έργο που έχουμε αναλάβει.
  • Ήταν στραβό το κλήμα, το φαγε κι ο γάϊδαρος κι αποστράβωσε...για κατάσταση που ήταν ήδη προβληματική και χειροτέρεψε.
  • Δεν μπορεί να μοιράσει δυο γαϊδουριών άχυρα....για άχρηστο άνθρωπο, ανεπίδεκτο πάσης μαθήσεως.
Γαϊδάρους και γαϊδάρες συναντάμε καθημερινά στις κοινωνικές μας συναναστροφές, ανθρώπους δηλ. ανάγωγους και αναίσθητους. Τώρα, γιατί εμείς οι άνθρωποι φορτώνουμε τις δικές μας αδυναμίες και ελαττώματα σε άκακα ζώα, που μας δουλεύουν και από πάνω για μια ζωή, ε αυτό , μόνο η ψυχολογία ίσως μπορέσει να απαντήσει....



Δευτέρα 16 Νοεμβρίου 2015

Το τέρας μέσα μας

Τα λεξικά μας πληροφορούν ότι τέρας ονομάζεται κάθε ζωντανός οργανισμός που γεννιέται με αφύσικη, ανώμαλη διάπλαση.  Δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε διαβάσει για τερατογενέσεις που συμβαίνουν σε ανθρώπους ή ζώα υπό την επίδραση π.χ της ραδιενέργειας ή άλλων παραγόντων.

Η λέξη αυτή σχετίζεται επίσης με φανταστικά πλάσματα υπερφυσικών διαστάσεων και τρομακτικής εμφάνισης, ιδιαίτερα επικίνδυνα για τους ανθρώπους. Η αρχαία ελληνική μυθολογία είναι γεμάτη από τέτοια όντα, τους Κύκλωπες, τους Εκατόγχειρες, την Μέδουσα και την Χίμαιρα....κι άλλα πολλά πλάσματα της ανθρώπινης φαντασίας που προσωποποιούσαν την έννοια του α-φύσικου, του ά-λογου, του εξω-ανθρώπινου και εξω-πραγματικού.

Ετυμολογικά κάποιοι συνδέουν την λέξη αυτή με το ομηρικό πέλωρ, το πελώριο δηλαδή.
Σε κάθε περίπτωση το τέρας συνδέεται με το υπέρμετρο, το αφύσικο και το άσχημο. Φαίνεται πως για τους αρχαίους Έλληνες κάθε τι που ξέφευγε από το μέτρο και τη Φύση γινόταν τερατώδες.

Το τερατώδες ή και το τεράστιο είναι αυτό που παίρνει διαστάσεις μη ελέγξιμες και αποτρόπαιες. Σε κάποιες περιπτώσεις μιλάμε και για τερατούργημα, όταν στο α-φύσικο του πράγματος προσθέτουμε και την ηθική διάσταση.

Ο σπουδαίος Ισπανός ζωγράφος Φρανθίσκο Γκόγια είχε τιτλοφορήσει ένα έργο του "Ο ύπνος της λογικής γεννάει τέρατα" , για να δηλώσει ίσως πως η απουσία του λόγου μόνο καταστροφικά αποτελέσματα μπορεί να έχει.

Στην εποχή μας συμβαίνουν κυριολεκτικά σημεία και τέρατα, γεγονότα δηλ. τρομερά και απίστευτα, που - αλίμονο - δεν τα διαπράττουν όντα υπερφυσικά , αλλά οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας...

Οι άνω θρώσκοντες, οι έχοντες λογική, οι επιδεχόμενοι μορφώσεως, οι Άνθρωποι.

Κι έτσι τα παλιά τέρατα μένουν γραφικές φιγούρες που ίσως κάνουν κάποιους πιτσιρικάδες να μην κοιμούνται εύκολα τα βράδια, αλλά το πραγματικό τέρας αποδεικνύεται στις μέρες μας πως βρίσκεται μέσα μας.

Πέμπτη 12 Νοεμβρίου 2015

Φιλοσοφώντας...

Η φιλοσοφία στην εποχή μας θεωρείται κάτι απόμακρο , ψυχρό και ακαδημαϊκό, ενώ είναι στην πραγματικότητα η μόνη ανθρώπινη δραστηριότητα που μας δικαιώνει ως υπάρξεις.   Και μπορεί να υπάρχει πληθώρα Φιλοσοφικών σχολών, όμως πιστέψτε με, καμία δεν βγάζει φιλοσόφους.....

Πατρίδα της φιλοσοφίας είναι η Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα η Ιωνία. Στα βιβλία της αρχαίας ιστορίας μαθαίναμε για τους περίφημους Ίωνες φιλοσόφους, τον Θαλή, τον Αναξίμανδρο και τον Ηράκλειτο που προσπάθησαν να εξηγήσουν τον κόσμο που τους περιέβαλλε απομακρυνόμενοι από μυθολογικές ή θεολογικές ερμηνείες.

Η λέξη φιλοσοφία σημαίνει αγάπη για την έρευνα , για τη γνώση. Μια πνευματική αναζήτηση που μέσω της λογικής αναζητά τη φύση των πραγμάτων, την ουσία των αξιών, το ίδιο το νόημα της ζωής. Από την εποχή των αρχαίων Ελλήνων που πρώτοι επιδόθηκαν σε αυτό το πνευματικό στάδιο έχουν γραφθεί χιλιάδες σελίδες φιλοσοφικών συγγραμμάτων που αφορούν τον Άνθρωπο και την ουσία της ύπαρξής του.

 Ίσως μάλιστα αυτή η πνευματική αναζήτηση, το φιλοσοφειν, είναι που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από το ζώο. Δεν είμαι καθόλου σίγουρη, αν οι συμπαθέστατοι κατά τα άλλα σύντροφοί μας, τα ζώα, παρά την διαίσθηση και τη νοημοσύνη που τα διακρίνει, θα μπορούσαν ποτέ να αναρωτηθούν για το νόημα της ζωής, τη αξία της γνώσης, τη δύναμη της ηθικής....αυτά είναι ανθρώπινα προνόμια που βασίζονται στο Λόγο.

Τώρα θα μου πείτε, που έχει πάει ο Λόγος στις μέρες μας....αλλά αυτό είναι αντικείμενο άλλης συζητήσεως και αναρτήσεως.

Πέρα από τη βασική της σημασία η λέξη φιλοσοφία έχει και άλλες σημάνσεις στον καθημερινό λόγο.
Πολλές φορές χρησιμοποιούμε τη φράση "φιλοσόφησέ το και λίγο" , όταν θέλουμε να παρηγορήσουμε κάποιον και τον προτρέπουμε να πάρει απόσταση , να σκεφτεί και να επαναξιολογήσει μια κατάσταση που τον βασανίζει.

Υπάρχει επίσης η  έκφραση "δεν θέλει και πολλή φιλοσοφία" που σημαίνει πως κάτι δεν χρειάζεται πολλή σκέψη και είναι αυτονόητο. Μειωτική μάλλον είναι η έκφραση "άσε τις φιλοσοφίες" που την χρησιμοποιούμε για γενικόλογες και ασαφείς κρίσεις, που αποφεύγουν την ουσία ενός θέματος.

Λέμε επίσης πως π.χ οι Έλληνες έχουν διαφορετική φιλοσοφία ζωής από τους Γερμανούς εννοώντας πως έχουν άλλη νοοτροπία και αντίληψη για τη ζωή.

Για το τέλος άφησα τις περίφημες αμπελοφιλοσοφίες. που είναι λόγια με ρηχό περιεχόμενο που τα εκφέρει κανείς με επιδεικτικό και πομπώδες ύφος.



Τρίτη 10 Νοεμβρίου 2015

Στον καιρό του Σκρουτζ...

Η τσιγκουνιά είναι ίσως ένα από τα χειρότερα ελαττώματα που μπορεί να έχει ένας άνθρωπος. Κι
αυτό γιατί πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό που δεν τον διακρίνει μόνο σε σχέση με τα χρήματα, αλλά με την ίδια τη ζωή.
Όποιος είναι τσιγκούνης στα χρήματα, είναι και στα αισθήματα και στις χειρονομίες και σε ό,τι εν γένει συνιστά την συμπεριφορά του.

Στα λεξικά βρίσκουμε ότι ο τσιγκούνης είναι αυτός που δεν θέλει να κάνει έξοδα και προσπαθεί να αποφύγει κάθε δαπάνη. Η τάση του αυτή συνδέεται με την φιλαργυρία του η οποία είναι  σε βαθμό τέτοιο αναπτυγμένη, ώστε να στερείται πράγματα απαραίτητα, για να μην ξοδέψει χρήματα. Η ρίζα της λέξης είναι τουρκική - cingene - που σημαίνει τσιγγάνος. Το πιο ενδιαφέρον είναι πως εκτός από αυτή και άλλες λέξεις συνώνυμες του τσιγκούνη είναι ταυτόχρονα δηλωτικές εθνικών ονομάτων. Φαίνεται πως η γλώσσα επηρεάζει και επηρεάζεται από τα στερεότυπα.

Έχουμε και λέμε λοιπόν...
 Ο γύφτος ή και γύφτουλας στον υπερθετικό του βαθμό είναι το πρόσωπο που διακρίνεται για την αναξιοπρέπεια και την κακομοιριά του και προέρχεται από την χώρα της Αίγυπτου, καθώς παλιότερα τουλάχιστον υπήρχε η εντύπωση ότι οι Γύφτοι είχαν έρθει στα Βαλκάνια και την Ευρώπη από τη συγκεκριμένη χώρα.
Τσιφούτηδες πάλι είναι η ονομασία των Εβραίων στα τουρκικά - cifit - οι οποίοι ασχολούνταν κυρίως με το εμπόριο και τον δανεισμό χρημάτων, εξ ου και θεωρήθηκαν ως κατεξοχήν φιλοχρήματοι.
Καρμοίρηδες τέλος είναι αυτοί που προέρχονταν από την περιοχή της Καρίας και γίνονταν μισθοφόροι, πουλούσαν δηλαδή τις στρατιωτικές τους υπηρεσίες έναντι αμοιβής.

Από τον χώρο της ραπτικής και της σχετικής οικονομίας που πρέπει κανείς να κάνει, όταν ασχολείται με αυτή προέρχεται ο σπαγκοραμμένος, ο σπάγκος και ο εξηνταβελόνης. Μια άλλη, τέλος, λέξη που περιγράφει αντίστοιχη ιδιότητα είναι ο σφιχτοχέρης.

Στην ελληνική γλώσσα εκτός από τις παραπάνω λέξεις που περιγράφουν το χαρακτηριστικό της τσιγκουνιάς και προέρχονται οι περισσότερες από εθνικές ονομασίες υπάρχουν ο φιλοχρήματος και φιλάργυρος αλλά και ο φειδωλός. Σε αντίθεση με τα δυο πρώτα , την φιλοχρηματία και την φιλαργυρία, η φειδώ συνιστά αρετή , καθώς δηλώνει τη μετρημένη συμπεριφορά που αποφεύγει τις υπερβολές και τις ακρότητες.


Δευτέρα 9 Νοεμβρίου 2015

Εκλεκτικές συγγένειες: Κουκουβάγια versus μπούφος

Μια φορά κι έναν καιρό σε ένα όμορφο και φωτεινό τόπο ζούσε μια θεά που την έλεγαν Αθηνά. Η Αθηνά είχε γεννηθεί με περίεργο τρόπο, όπως λέγαν οι παλιοί, από το κεφάλι δηλαδή του πατέρα της του Δία. Ήταν πάνοπλη και στον ώμο της είχε μια γλαύκα, κοινώς κουκουβάγια.
Στην αγαπημένη πόλη της στην οποία έδωσε και το όνομά της , μιλάω φυσικά για την Αθήνα , οι γλαύκες ή κουκουβάγιες ήταν πολύ κοινό και συνηθισμένο είδος. Γι' αυτό και όταν κανείς έλεγε ή πρότεινε πράγματα ήδη γνωστά, υπήρχε η φράση "κομίζει γλαυκας ες Αθήνας" , που σήμαινε ότι δεν είπε και τίποτε πρωτότυπο.

Είτε λόγω της συνάφειάς της με την Αθηνά, τη θεά των τεχνών και της σοφίας, είτε από άλλους λόγους η κουκουβάγια θεωρήθηκε σοφό πουλί και τιμήθηκε όσο λίγα στην παγκόσμια ιστορία. Παραστάσεις της υπάρχουν σε αγγεία και νομίσματα και η σεβάσμια και σοβαρή μορφή της κοσμεί κάθε βιβλιοθήκη και χώρο του πνεύματος.
Αυτό το ταπεινό νυκτόβιο πουλί με τα μεγάλα γαλάζια μάτια - εξ ου και το αρχαίο όνομά της γλαυκα - έγινε σήμα κατατεθέν των απανταχού σοφών...και εργατών του πνεύματος.

Στους μύθους του Αισώπου και στα παραμύθια του λαού μας παρουσιάζεται ως πουλί που το σέβονται και το υπολήπτονται στην κοινωνία των ζώων ακριβώς λόγω των γνώσεων και της εμπειρίας του.

Να όμως που σε κάθε οικογένεια υπάρχει και ένα μαύρο πρόβατο. Στην περίπτωση της κουκουβάγιας το μαύρο πρόβατο είναι ένας ξάδελφός της που την εκθέτει ανεπανόρθωτα με την κουταμάρα του και την αθεράπευτη βλακεία του. Μιλάω φυσικά για τον μπούφο.
Ο μπούφος όχι στον ώμο....ούτε στο πίσω μέρος της ασπίδας της Αθηνάς δεν θα έμπαινε ποτέ!!!!

Ανήκει και αυτός στα νυκτόβια γλαυκόμορφα πτηνά αλλά τα μάτια του δεν είναι γαλάζια, όπως της σοφής ξαδέλφης του, είναι κιτρινωπά. Είναι πιο μεγαλόσωμος από τις κουκουβάγιες και έχει δυο χαρακτηριστικούς θυσάνους φτερών στα αυτιά του.Το ανέκφραστο βλέμμα του  και η οξεία , μονότονη και διαπεραστική φωνή του εκνευρίζουν όποιον βρεθεί κοντά του.

Αποτελεί το όνειδος της τιμημένης του οικογένειας καθώς είναι συνώνυμος της βλακείας και της ανοησίας. Αυτό ίσως οφείλεται στο ότι κάνει καθιστική ζωή - είναι τεμπέλης από άποψη -  και τον πιο πολύ καιρό δίνει την εντύπωση ότι κοιμάται. Συνηθίζει μάλιστα να έχει το στόμα του ανοιχτό με σκοπό να μπουν μέσα έντομα και πουλιά, για να τραφεί.

Παρά το γεγονός ότι είναι βλάκας, έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του και κάθεται κορδωμένος και γεμάτος αυτοπεποίθηση ώρες και ώρες στο κλαδί του περιμένοντας έτσι αναπάντεχα να του έρθει η τροφή ή και άλλα πράγματα που στην ουσία δεν τα αξίζει. Είναι σοβαροφανής και δοκησίσοφος με αποτέλεσμα να μην χαίρει καμίας ιδιαίτερης εκτιμήσεως στην κοινωνία των πτηνών.

Στην εποχή μας η Αθηνά δεν μένει πια στην Αθήνα, έτσι όπως την καταντήσαμε. Το χειρότερο όμως είναι πως φεύγοντας πήρε μαζί της και το αγαπημένο της πουλί, την κουκουβάγια, και σε μας τους αχάριστους άφησε τους μπούφους, για να μας τιμωρήσει, εξ ου και αντί της σοφίας και της γνώσης, η βλακεία και η κουταμάρα πρυτανεύουν.


Κυριακή 8 Νοεμβρίου 2015

Η δούκισσα της Βλακεντίας

Σε προηγούμενη ανάρτηση μου ανέπτυξα δι' ολίγων την έννοια της λέξης "έξυπνος".
Απόψε ήρθε η ώρα του αντιπάλου δέους της εξυπνάδας, δηλ. της βλακείας.
Η βλακεία έδερνε ανέκαθεν, αλίμονο, το ανθρώπινο γένος και έχει αφήσει τα σημάδια της σε όλη την ιστορική πορεία της ανθρωπότητας. 
Ποια είναι, ωστόσο, η αρχική σημασία της βλακείας και η ετυμολογική της προέλευση;
Βλακεία είναι κατά τον προσφιλή Γ. Μπαμπινιώτη μια μορφή διανοητικής καθυστέρησης μέσου βαθμού μεταξύ μωρίας και ιδιωτείας. Επειδή όμως αυτά ηχούν αρκετά εξειδικευμένα και ιατρικά και για να μιλήσουμε με όρους της κοινής καθομιλουμένης βλάκας είναι ο ανόητος, ο ηλίθιος, αυτός που δυσκολεύεται να αντιληφθεί τις καταστάσεις γύρω του.

Το πιο ενδιαφέρον και ίσως πιπεράτο στην υπόθεση της βλακείας είναι ότι συγγενεύει με μια άλλη πανάρχαια και παρεξηγημένη λέξη, που όλοι χρησιμοποιούμε στην Ελλάδα και αποτελεί εθνικό μας σπορ....περισσότερα δεν θα πω, αυτολογοκρίνομαι.
Η ρίζα και των δυο λέξεων είναι το mlak που στις διάφορες λατινογενείς γλώσσες δηλώνει τον μαλακό/μαλθακό. Επομένως, βλάκας είναι ο μαλθακός, ο ήπιος, ο αγαθιάρης ή και αγαθοβιόλης ενίοτε που τον κάνει κανείς ό,τι θέλει (ή έτσι νομίζει, αν πρόκειται για έξυπνο βλάκα).

Φυσικά και η βλακεία έχει τις διαβαθμίσεις της. Καταρχάς  μπορεί να κάνεις τον βλάκα, να δίνεις δηλ. την εντύπωση ότι δεν καταλαβαίνεις, για να μην αναλαμβάνεις ευθύνες και να γλιτώνεις οποιαδήποτε συνέπεια. Σε αυτή την περίπτωση δεν πρόκειται περί γνήσιας μορφής  βλακείας, αλλά περί πονηριάς ή κουτοπονηριάς.
 Μπορεί να είσαι απλώς ένας κοινός βλάκας ή ένας βλάκας με περικεφαλαία/ λοφίο ή και με πατέντα, πράγμα που σημαίνει ότι φαίνεσαι κιόλας από μακρυά τι κουταμάρα σε δέρνει!!!!
 Ακόμη χειρότερα, μπορεί να είσαι ένας βλάκας και μισός, δηλαδή να ξεπερνάς το μέσο όρο βλακείας. 
Μπορεί ακόμη να είσαι ένας βλακέντιος/βλακεντία δηλαδή ένας βλάκας με χαρακτηριστική κατάληξη συγκριτικού βαθμού....
Για μένα, όμως , το υπέρτατο κακό είναι να χαρακτηριστείς βλακόμετρο. Το βλακόμετρο είναι ένας τόσο ανόητος άνθρωπος που μπορεί να χρησιμεύσει ως μέτρο βλακείας για τους άλλους.

Ξαδελφάκια του βλάκα είναι ο χαζός, ο ηλίθιος, ο κουτός και πολλά άλλα ακόμη που θα χρειαζόταν πολύ μελάνι, για να καταγραφούν. Το παράδοξο είναι πως ενώ όλοι τις κατακρίνουμε, δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει κάνει αρκετές βλακείες στη ζωή του και μάλιστα όσο πιο έξυπνος θεωρείται, τόσο πιο οδυνηρές οι βλακείες του.


Παρασκευή 6 Νοεμβρίου 2015

Έξυπνος δε γενόμενος ο δεσμοφύλαξ...

Έξυπνος κυριολεκτικά είναι αυτός που δεν κοιμάται, που βρίσκεται σε εγρήγορση, από την πρόθεση εκ και το ουσιαστικό ύπνος. Η σημασία της λέξης γρήγορα διευρύνθηκε, ώστε να σημαίνει τον ευφυή, αυτόν που έχει την ικανότητα να αντιλαμβάνεται γρήγορα και σε βάθος τα πράγματα.

Η εξυπνάδα, επομένως, είναι η ιδιότητα που διακρίνει τους έξυπνους ανθρώπους , η ανεπτυγμένη νοημοσύνη. Η λέξη αυτή, ωστόσο, έχει και αρνητική χροιά, όταν αναφέρεται σε ανόητα αστεία, που δεν κάνουν οι έξυπνοι , αλλά οι εξυπνάκηδες, αυτοί δηλ. που παριστάνουν τους έξυπνους. Και επειδή κάθε τι, άρα και η εξυπνάδα θέλει μέτρο, καμιά φορά το έξυπνο πουλί από τη μύτη πιάνεται, όπως σημειώνει και η σχετική παροιμία.

Το ζήτημα, επομένως, δεν είναι να κάνει κανείς τον έξυπνο, αλλά να είναι έξυπνος.

Εκτός από τη λέξη έξυπνος χρησιμοποιούμε και μια παραλλαγή της, τη λέξη ξύπνιος η οποία νομίζω υπογραμμίζει περισσότερο την ευστροφία και ταχύτητα στη σκέψη ενός ανθρώπου, αυτό που στην καθημερινότητα λέμε "αυτός παίρνει στροφές".

Και επειδή η γλώσσα μας είναι πλούσια σε παραλλαγές δεν θα μπορούσε παρά να διαθέτει πολλά συνώνυμα για την συγκεκριμένη λέξη, επισημότερα, όπως ευφυής, ιδιοφυής, εύστροφος, νοήμων, ή και λαϊκότερα, όπως σπίθα, σπίρτο, φωστήρας, αετός, ξεφτέρι κ.λπ

Ο πλούτος αυτός των συνωνύμων με κάνει να σκέφτομαι πως στον τόπο μας θα πρέπει να υπάρχουν αρκετοί έξυπνοι άνθρωποι, αφού η γλώσσα μας αποτυπώνει με τόσες λεπτές παραλλαγές την ιδιότητα αυτή του νου. Τότε λοιπόν, γιατί παντού επικρατεί το αντίθετο της εξυπνάδας, δηλ. η βλακεία και η ανοησία;

Αλλά γι' αυτά θα υπάρξει συνέχεια...

Πέμπτη 5 Νοεμβρίου 2015

Καιρικά φαινόμενα

Στην κοινή καθομιλουμένη η λέξη καιρός δηλώνει τις επικρατούσες μετεωρολογικέ συνθήκες. Μιλάμε , ας πούμε, για άστατο καιρό, καλοκαιρία, απότομες αλλαγές του καιρού κ.ο.κ

Η προέλευση της λέξης αυτής είναι ακόμη θέμα προς διερεύνηση καθώς άλλοι γλωσσολόγοι την συνδέουν με το ρήμα "κείρω" που σημαίνει κόβω, οπότε η λέξη δηλώνει την καίρια, την αποφασιστική στιγμή, άλλοι με το "κρίνω" και κάποιοι με το "κεράννυμι" που σημαίνει αναμιγνύω, ενώνομαι με κάτι άλλο.

Σε κάθε περίπτωση λέξεις όπως καίριος, ευκαιρία, καιροσκόπος μας φέρνουν πιο κοντά σε σημασίες που έχουν να κάνουν με την κατάλληλη χρονική στιγμή, την περίσταση που κανείς πρέπει να επιλέξει, για να επιτύχει τον σκοπό του.

Ο λαός μας με τη σοφία που τον διακρίνει έχει χρησιμοποιήσει την λέξη "καιρός" σε πολλές παροιμιακές φράσεις. Παρακάτω σχολιάζω μερικές από αυτές:

  •   Από τον καιρό του Νώε για καταστάσεις ή πρόσωπα που είναι παλιά, που από τότε που τα θυμόμαστε είναι έτσι π.χ: επιδίωκε τον συγκεκριμένο σκοπό από τον καιρό του Νώε.
  • Έχει ο καιρός γυρίσματα για τις απροσδόκητες αλλαγές στη ζωή μας.
  • Καιρός φέρνει τα λάχανα, καιρός τα παραπούλια που δηλώνει ότι για όλα έρχεται η κατάλληλη στιγμή , ώστε να πραγματοποιηθούν.
  • Παραπλήσια είναι και η σημασία της έκφρασης κάθε πράμα στον καιρό του κι ο κολιός τον Αύγουστο.

  • Του καλού καιρού που σημαίνει πάρα πολύ π.χ: ενώ εκείνος προετοίμαζε το έδαφος για δράση, αυτοί κοιμόντουσαν του καλού καιρού.
  • Τον κακό σου τον καιρό...όταν δηλώνουμε αποδοκιμασία για κάποιον ή κάτι. Καμιά φορά συναντάμε την παραλλαγή τον κακό σου τον φλάρο....με αντίστοιχη αποδοκιμαστική χροιά
  •   Ο καιρός είναι γιατρός σε περιπτώσεις που θέλουμε να δείξουμε πως το πέρασμα του χρόνου θα παρηγορήσει κάποιον και θα τον κάνει να ξεχάσει (λέμε τώρα, υποθετικά, γιατί όπως και σε προηγούμενο κείμενό μου σας ανέφερα είναι και μερικά χουνέρια που τα φυσάς και δεν κρυώνουν.....).
  • Τελευταίο άφησα το γνωστό δίστιχο: Για δες καιρό που διάλεξε ο χάρος να με πάρει , τώρα π' ανθίζουν τα κλαριά και βγάζει η γης χορτάρι...Το πε ο δόλιος ο Αθ. Διάκος όταν τον σούβλισαν οι Τούρκοι ( μήπως κατά τους όψιμους αναθεωρητές της ιστορίας μας δεν τον σούβλισαν, απλά τον σοτάρισαν;;;;). Εν πάση περιπτώσει με τη φράση αυτή δηλώνουμε κάτι που συμβαίνει σε περίοδο άκαιρη.
Καλό θα ήταν να μην χάνει κανείς τον καιρό του σε ανούσια πράγματα και να αξιοποιεί κάθε ευκαιρία για δημιουργικές και ψυχαγωγικές ενασχολήσεις.

Τετάρτη 4 Νοεμβρίου 2015

Στη χώρα των άξιων...

Άξιος είναι αυτός που έχει αξία, που έχει τα απαραίτητα προσόντα, είναι ικανός  και κατάλληλος να επιτελέσει το έργο του, το όποιο έργο του, με αξιοσύνη. Η ετυμολογία της λέξης σχετίζεται με το ρήμα "άγω", σύμφωνα τουλάχιστον με τον Γ. Μπαμπινιώτη, και δήλωνε αρχικά αυτόν που ζυγίζει όσο και κάποιος άλλος, τον ισοβαρή.
Αργότερα, βέβαια, η έννοια της λέξης ξεπέρασε τα υλικά μέτρα και σταθμά και απέκτησε μια ηθική διάσταση, δηλώνοντας κατ' αρχάς τον άξιο να ανταμειφθεί και εν συνεχεία τον προικισμένο και ταλαντούχο.

Κι αν με απασχόλησε σήμερα η λέξη αυτή είναι γιατί την βρίσκω επίκαιρη, όσο ποτέ, και γιατί αισθάνομαι πως στην πατρίδα μου οι άξιοι άνθρωποι δεν αναγνωρίζονται ή το καταφέρνουν με μεγάλη δυσκολία, εν αντιθέσει προς τους ανάξιους και τυχάρπαστους που λόγω ακριβώς της επίγνωσης της ελλειματικότητάς τους μετέρχονταν ανέκαθεν  και μετέρχονται και σήμερα κάθε πλάγιο τρόπο, κουτοπονηριά και χαμέρπεια, για να αναδειχθούν. Και το δυσάρεστο είναι πως τις περισσότερες φορές το καταφέρνουν, γι' αυτό άλλωστε στην Ελλάδα είμαστε άξιοι της μοίρας μας, αφού ποτέ δεν αντιδρούμε στην αναξιοκρατία και την φαυλότητα, αν δεν τις υποστηρίζουμε κιόλας για ίδια οφέλη.

Η σπουδαία αυτή λέξη γεννά πολλές άλλες από την έλλειψη των οποίων δυστυχώς πάσχει η χώρα μας . Αξιοπρέπεια,αξιοπιστία, αξιολόγηση, αξιοκρατία....και δεν συμμαζεύεται.

Τρίτη 3 Νοεμβρίου 2015

Το χουνέρι και τα ξαδέλφια του

Η ελληνική γλώσσα στο μακραίωνο ταξίδι της συναντήθηκε με άλλες γλώσσες και διαλέκτους και φυσικά αναμείχθηκε με αυτές. Η ανάμειξη αυτή έφτασε σε τέτοιο βαθμό τον 19ο αι. ώστε ο σπουδαίος νεοέλληνας διαφωτιστής Αδαμάντιος Κοραής να κατασκευάσει μια νέα μορφή γλώσσας, "αποκαθαρμένη", κατά τη γνώμη του, από το πλήθος των ξένων λέξεων που είχαν εν τω μεταξύ γίνει καθεστώς στην καθομιλουμένη της προεπαναστατικής Ελλάδας. Μιλάω φυσικά για την καθαρεύουσα...

Επειδή,όμως, η γλώσσα είναι μια ζωντανή και δυναμική διαδικασία, μάλλον  δεν της χρειάζονται οι "καθαρισμοί" κανενός φιλολόγου, για να συνεχίσει την πορεία της. Έτσι, με το πέρασμα του χρόνου και η καθαρεύουσα ξεχάστηκε, αλλά και πληθώρα ξένων λέξεων υφίστανται χωρίς κανείς να τις αντιλαμβάνεται ως ξένο σώμα. Για μερικές από αυτές, και μάλιστα συνώνυμες μεταξύ τους, θα σας μιλήσω απόψε.

Η πρώτη και πιο μου αγαπητή, καθώς πρόσφατα το έπαθα, είναι η λέξη "χουνέρι". Σύμφωνα με τον Γ. Μπαμπινιώτη προέρχεται από το τούρκικο huner που σημαίνει δεξιοτεχνία. Στα ελληνικά βέβαια, όταν μιλάμε για "χουνέρι" εννοούμε το πάθημα  που συμβαίνει ξαφνικά. Το βάρος δεν πέφτει τόσο στο πάθημα, όσο στο ξαφνικό του πράγματος. Εκεί δηλ. που αμέριμνος θεωρείς ότι έχεις φροντίσει τα πάντα, παθαίνεις το χουνέρι και τρέχεις και δεν φτάνεις....

Η λέξη αυτή, που γεμίζει το στόμα σου προφέροντάς την, έχει ως συνώνυμη μια άλλη, ξενικής και αυτή προελεύσεως, το κάζο. Πρόκειται για λέξη λατινικής προελεύσεως - casus - που σημαίνει "περίπτωση, συμβάν". Όταν μιλάμε για "κάζο" εννοούμε το αναπάντεχο περιστατικό που προκαλεί αναστάτωση ή στεναχώρια. Προφανώς, το κοινό που μοιράζεται το "κάζο" με το τούρκικο ξαδελφάκι του το "χουνέρι"είναι η αναπάντεχη και εκτός προγράμματος διάσταση που τα καθιστά και τα δυο δυσάρεστα για τον παθόντα.

Ηχητικά παρόμοιο αλλά διαφορετικής προέλευσης είναι και το "καζίκι". Πρόκειται για τούρκικη λέξη - kazik - που κυριολεκτικά σημαίνει το "παλούκι". Μεταφορικά, όμως, όταν κάποιος παθαίνει καζίκι, πέραν της ταπεινώσεως που η χροιά της λέξης αυτής εμπεριέχει, αντιμετωπίζει ένα μεγάλο πρόβλημα που του εμφανίζεται ξαφνικά. Δεν μπορώ παρά να υπογραμμίσω και πάλι την έννοια του "ξαφνικού" και απρογραμμάτιστου που εμπεριέχουν αυτές οι τρεις λέξεις.

Τα χουνέρια, τα κάζα και τα καζίκια είναι ξαδελφάκια της "νίλας". Η λέξη αυτή  για κάποιους γλωσσολόγους προέρχεται από το λατινικό "nihil", αντωνυμία που σημαίνει "τίποτε". Ονομαστή από την ιστορία της νεώτερης Ελλάδας έχει μείνει η "νίλα του Δράμαλη" , η ολοσχερής δηλαδή καταστροφή της στρατιάς του από τον Κολοκοτρώνη στα Δερβενάκια. 

Δευτέρα 2 Νοεμβρίου 2015

Ετυμολογώντας την μέθοδο

Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες ελληνικές λέξεις που με τη σειρά της γεννά πολλά παράγωγα και σύνθετα είναι και η μέθοδος.

Στο λεξικό του Γ. Μπαμπινιώτη σημειώνεται πως μέθοδος είναι ο συστηματικός και προγραμματισμένος τρόπος προσέγγισης , εξέτασης, ανάλυσης και ερμηνείας προβλημάτων ή φαινομένων βάσει συγκεκριμένων κανόνων....
Δεξιότητα λοιπόν αποτελεί να είναι κανείς μεθοδικός, συστηματικός δηλαδή και προγραμματισμένος.
Αλίμονο στους αμέθοδους, αυτούς που στερούνται μεθόδου, που πηγαίνουν να επιλύσουν προβλήματα και να διαχειριστούν καταστάσεις εμπειρικά και εν πολλοίς τυχαία.

Από τη μέθοδο, βεβαίως, προέρχεται και η μεθόδευση. Εδώ, ωστόσο, προκύπτει εκτός από τη θετική και μια αρνητική απόχρωση της λέξης. Διότι από τη μια σημαίνει την κατά σύστημα και πρόγραμμα εκτέλεση ενός σχεδίου, από την άλλη όμως συναρτάται με οτιδήποτε γίνεται σκόπιμα και άρα υστερόβουλα.

Ευχής έργον να εργάζεται κανείς μεθοδικά, να στηρίζεται σε συγκεκριμένη μεθοδολογία, αλλά να μην πέφτει στην παγίδα των μεθοδεύσεων, που λειτουργώντας ως μανιέρες παγιδεύουν κι αυτόν τον ίδιο σε καταστάσεις προβληματικές και δισεπίλυτες.

Σάββατο 3 Οκτωβρίου 2015

Τοπική ιστορία και άλλα φαιδρά....

Για μια ακόμη φορά το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων ή μήπως Δια βίου μάθησης και  Θρησκευμάτων ή Παιδείας και πολιτισμού....
- παιδιά τι γίνεται; έχασα τον μπούσουλα....-

τέλος πάντων, αυτό το Υπουργείο το "πως το λένε" μας ξάφνιασε δυσάρεστα με τις αναθέσεις για τα περίφημα πρότζεκτ της Γ' γυμνασίου (Τοπική ιστορία, Περιβαλλοντική Αγωγή και ΣΕΠ).
Όλες οι ειδικότητες μπορούν να τα αναλάβουν εκτός από την χρυσή και πολύτιμη, όπως φαίνεται Αγία Τριάδα, δηλ. ΠΕ02, ΠΕ03, ΠΕ04.

Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνουν τέτοια πράγματα, που υπακούν σε μια λογιστική πρακτική του τύπου "όποιος περισσεύει, παίρνει τα πάντα".
Ούτε βέβαια το θέμα της διδασκαλίας της Ιστορίας είναι καινούργιο. Από καιρό το μάθημα σε γυμνάσιο και λύκειο έχει "ανοίξει" για τις ξενόγλωσσες ειδικότητες,
Και σε τελική ανάλυση δεν νομίζω ότι είναι το θέμα των ειδικοτήτων που πρέπει να μας διχάζει και να μας χωρίζει σε συντεχνίες.

Η ουσία βρίσκεται αλλού για μένα, στην παντελή δηλαδή έλλειψη κεντρικού σχεδιασμού για την παιδεία, αλλά και παραπέρα, ενός συνολικού οράματος που να αγκαλιάζει όλη την κοινωνία και να ανοίγει προοπτικές προόδου και εξέλιξης.

Κάθε υπουργός με το επιτελείο του έρχεται στα πράγματα και αρχίζει τους πειραματισμούς.
Άνθρωποι άκαπνοι, που έχουν χρόνια να μπουν σε τάξη, αν μπήκαν και ποτέ, που δεν αντιλαμβάνονται την καθημερινότητα, τις ανάγκες αλλά και τις δυνατότητες του ελληνικού δημόσιου σχολείου αρχίζουν τις "καινοτομίες" και όποιον πάρει η μπάλα....

Αίφνης θυμηθήκαμε τα πρότζεκτ....τα οποία γίνονταν στις αρχές του 20ου αι, στις Η.Π.Α. με τελείως διαφορετική φιλοσοφία φυσικά και τα φέραμε στην Ψωροκώσταινα.
Θα ευνοηθεί, λέει, η βιωματική μάθηση και ο μαθητής θα αυτενεργεί και μπλα...μπλα...μπλα.
Μα πως είναι δυνατόν!!!!!σε ένα σύστημα που από τα πρώτα σου βήματα σου καλλιεργεί την ατομικότητα, την ξεχωριστότητα, σε ένα σύστημα που η βαθμολογία είναι αριθμητική και όχι περιγραφική, σε ένα σύστημα δεμένο αξεχώριστα με την πρόσβαση στο πανεπιστήμιο μέσω σκληρών και ανταγωνιστικών διαδικασιών, να ευδοκιμήσουν τα πρότζεκτ;;;;

Κι όμως....στην πλάτη των εκπαιδευτικών που τους έρχεται η καυτή πατάτα στα χέρια, το σύστημα βαυκαλίζεται για τις καινοτομίες του, ενώ στην πραγματικότητα μένει ίδιο και απαράλλαχτο χρόνια τώρα.

Όσο για την Τοπική ιστορία, πριν από χρόνια κι αυτή με τη σειρά της ως καινοτομία παρουσιάστηκε και φορέθηκε στην Γ΄ γυμνασίου, χωρίς όμως κανείς να επιμείνει στην διδασκαλία της....μια ακόμη αλλαγή που ξεχάστηκε γρήγορα στα συρτάρια. Ξεχάστηκε μεν, αλλά να που τώρα με τα πρότζεκτ βγήκε πάλι στην επιφάνεια η δόλια και ζητά δικαίωση.
Ποιος θα την διδάξει; Αρχικά οι οδηγίες έλεγαν περί φιλολόγων και θεολόγων αποκλειστικά (είναι βλέπετε και τα πολλά βυζαντινά μνημεία που διαθέτει η Ψωρoκώσταινα ...). Έλα όμως που αυτές ήταν οι οδηγίες που είχαν ξεμείνει από παλαιότερες χρονιές και οι οποίες εξυπηρετούσαν άλλη φιλοσοφία και ανάγκη....
Οπότε μετά από ένα μήνα, να σου την η νέα οδηγία "όλοι θα την διδάσκουν εκτός από τους φιλολόγους...."

Απορία ψάλτου βηξ...

Δευτέρα 7 Σεπτεμβρίου 2015

Ο κόσμος σκηνή...



Ανέβαινε την σκάλα ή περπατούσε στο διάδρομο με βήμα βαρύ...κουρασμένο.

Το βλέμμα της ήταν χαμένο τις περισσότερες φορές, καμιά φορά χαμογελούσε και συμμετείχε στις συζητήσεις, άλλοτε πάλι βυθιζόταν στις δικές της σκέψεις, τον δικό της κόσμο και φαινόταν να μην την απασχολούν, όσα συνέβαιναν γύρω της.

Άνθρωπος ταλαιπωρημένος σωματικά και ψυχικά.


Προσπαθούσε να κρατήσει τα προσχήματα, να κάνει μάθημα, να παραδώσει, να εξετάσει, να διορθώσει....
Προφανώς με ατέλειες...με προβλήματα...με δυσκολία. Φαίνεται όμως πως η υπηρεσία θεωρούσε απαραίτητη την παρουσία της και μάλιστα σε πολλά σχολεία....
Εκεί που τελειώνει η λογική, αρχίζουν οι αριθμοί...οι ώρες, τα κενά, οι διατάξεις και οι εγκύκλιοι που δεν φαίνεται να συγκινούνται εύκολα από τα ανθρώπινα δράματα.

Οι άνθρωποι γύρω της, οι περισσότεροι, αδιάφοροι την προσπερνούσαν ή την απέφευγαν.
Ήταν πολλές οι ιδιορρυθμίες της, πολλά τα βάρη που κουβαλούσε στο σακί της...
Δύσκολη η διαχείρισή τους...
Ο καθένας άλλωστε έχει τις προσωπικές του έγνοιες, τα δικά του προβλήματα...που καιρός για συναναστροφή ουσιώδη και μάλιστα απαιτητική και επίπονη ....

Καμιά φορά μιλούσε για την κατάσταση της υγείας της, έλεγε πως οι δείκτες δεν είναι καλοί...κάποια στιγμή μπήκε στο νοσοκομείο...

"Έφυγε" μέσα στο καλοκαίρι...μοναχική έξοδος, όπως και μοναχική πορεία.
Οι υπεύθυνοι εκ των υστέρων εξέφρασαν την λύπη τους και έδειξαν, στα λόγια φυσικά, την ευαισθησία τους.
Οι υπόλοιποι, μουδιασμένοι, νιώσαμε άσχημα, γιατί δεν καταλάβαμε τη σοβαρότητα της κατάστασής της, δεν δείξαμε περισσότερη ανθρωπιά και μεγαθυμία, μείναμε στους τύπους και όχι στην ουσία.

Κι όμως, όσο κι αν μας είναι δύσκολο να το χωνέψουμε εμείς οι άνθρωποι...

"Ο κόσμος σκηνή...

Ο βίος πάροδος...

Ηλθες, είδες, απήλθες"



Κι ακριβώς γι' αυτό, ίσως το μόνο που αξίζει και το μόνο που απομένει τελικά είναι η ανθρωπιά μας, που καλούμαστε να διαφυλάξουμε με κάθε τρόπο. 
Στ' αλήθεια, τι άλλο μας ξεχωρίζει από τα ζώα, αν όχι αυτή; 
Και βέβαια η συνειδητοποίηση του πεπερασμένου της ύπαρξής μας....