Σάββατο 30 Απριλίου 2016

Πασχαλινά και επίκαιρα

Το Πάσχα δεν είναι λέξη ελληνική. Έχει εβραϊκή προέλευση από τη λέξη pascha - pesah που
σημαίνει πέρασμα. Σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη η εβραϊκή γιορτή του Πάσχα γινόταν σε ανάμνηση της Εξόδου των Εβραίων από την Αίγυπτο και της διάβασης της Ερυθράς Θάλασσας.
Μια ελληνική λέξη που χρησιμοποιείται αντί της λέξης Πάσχα είναι η Λαμπρή , που κουβαλά μέσα της όλο το φως και τη λάμψη της σημειολογίας της Ανάστασης του Χριστού.

Στην καθομιλουμένη έχουν καθιερωθεί με τα χρόνια διάφορες φράσεις που ανάγουν την προέλευσή τους στην Μεγάλη Εβδομάδα, τα Πάθη και την Ανάσταση. Φαίνεται πως το θείο δράμα και η αποτύπωσή του στα Ευαγγέλια έκανε βαθιά εντύπωση στον λαό , οποίος χρησιμοποίησε και χρησιμοποιεί ακόμη τέτοιες φράσεις. Ας εξετάσουμε μερικές από αυτές:


  • Γραμματείς και Φαρισαίοι....είναι οι υποκριτές , οι άνθρωποι του φαίνεσθαι και όχι του είναι , αυτοί που υπερασπίζονται τους τύπους και όχι την ουσία , όπως οι αντίστοιχες ομάδες ευσεβών κατά τα άλλα και νομομαθών Εβραίων που καταδίκασαν σε θάνατο τον Χριστό.
  • Διαρρηγνύει τα ιμάτιά του...λέμε για κάποιον που αγανακτεί με κάτι και διαμαρτύρεται έντονα υποστηρίζοντας το δίκιο του. Φαίνεται πως οι Εβραίοι το συνήθιζαν που και που να διαμαρτύρονται τόσο έντονα , ώστε να σκίζουν τα ρούχα τους....η συγκεκριμένη όμως φράση αναφέρεται στον Καϊάφα , ο οποίος ακούγοντας την απολογία του Χριστού μπροστά στους αρχιερείς αγανάκτησε από τις βλασφημίες του και έδειξε έμπρακτα τον αποτροπιασμό του.
  • Από τον Άννα στον Καϊάφα....λέμε και εννοούμε πως ταλαιπωρούμαστε πηγαίνοντας από αρμόδιο σε αρμόδιο ,  χωρίς να βρίσκουμε λύση στο πρόβλημά μας. Προέρχεται από την δίκη του Χριστού  και συγκεκριμένα από την μετάβασή του τόσο στο σπίτι του Άννα που ήταν αρχιερέας , όσο και του γαμπρού του Καϊάφα.
  • Νίπτω τας χείρας μου....σημαίνει αποποιούμαι κάθε ευθύνη για μια απόφαση ή πράξη που δεν με βρίσκει σύμφωνο. Προέρχεται από την χαρακτηριστική χειρονομία του Πόντιου Πιλάτου , ο οποίος , αν και δεν είχε πειστεί για την ενοχή του Ιησού , μπροστά στην πίεση των Φαρισαίων ζήτησε να του φέρουν μια λεκάνη με νερό και έπλυνε τα χέρια του , θέλοντας να δείξει με αυτή την συμβολική πράξη ότι δεν ήθελε να έχει καμία εμπλοκή και ευθύνη σε ό,τι επρόκειτο να συμβεί....Φυσικά , αυτό δεν τον καθιστά λιγότερο ένοχο , εξ ου και η φράση Πόντιος Πιλάτος δηλώνει αυτόν που μεταθέτει την ευθύνη της ανάληψης μιας απόφασης σε άλλους.
  • Το φιλί του Ιούδα...είναι το υποκριτικό , το ψεύτικο φιλί και Ιούδα ονομάζουμε κάποιον υποτιμητικά , όταν θέλουμε να καταδείξουμε την προδοσία του.
  • Μετανοούσα Μαγδαλήνη....είναι μια έκφραση που λέγεται με έναν τόνο ειρωνείας για κάποιον που εμφανίζεται μετανιωμένος αλλά μάλλον η μετάνοιά του αυτή δεν γίνεται πιστευτή. Η Μαρία η Μαγδαληνή ήταν κατά την παράδοση μια γυναίκα αμαρτωλή που μετανόησε και άλλαξε ζωή , αφότου άκουσε το κήρυγμα του Χριστού. Μια ακόμη έκφραση που σχετίζεται με την Μαρία την Μαγδαληνή είναι το μη μου άπτου. Όταν χαρακτηρίζουμε κάποιον με αυτόν τον τρόπο εννοούμε ότι είναι ψηλομύτης και μυγιάγγιχτος. Στην πραγματικότητα προέρχεται από την συνάντηση του αναστημένου Χριστού με την Μαρία Μαγδαληνή η οποία ήθελε να τον αγγίξει , εκείνος όμως της το απαγόρευσε , καθώς το σώμα του μετά την Ανάσταση δεν έπρεπε να το αγγίξει κανείς. 
  • Κουβαλάει το σταυρό του....είναι μια φράση που αναφέρεται σε κάποιον άνθρωπο που περνά μεγάλα βάσανα και ταλαιπωρίες , ανάλογα της οδυνηρής πορείας του Χριστού προς τον Γολγοθά. Συναφής είναι και η έκφραση περνάει του Χριστού τα πάθη  που αναφέρεται σε κάποιον που δοκιμάζεται σκληρά από την ζωή ή ακόμη ανεβαίνει τον Γολγοθά του.
  • Κρανίου τόπος....είναι ένας ερημωμένος και άχαρος τόπος που σχετίζεται με τον λόφο έξω από τα τείχη της Ιερουσαλήμ στον οποίο γίνονταν οι σταυρώσεις.
  • Μάχαιραν έδωκας , μάχαιραν θα λάβεις... σημαίνει πως αν φερθείς  βίαια , θα σου φερθούν, επίσης , με βία. Πρόκειται για το επεισόδιο της σύλληψης του Χριστού στον κήπο της Γεθσημανή , όπου ο Πέτρος έκοψε με το μαχαίρι του το αυτί του δούλου του αρχιερέα και ο Χριστός τον επιτίμησε για την πράξη του λέγοντας την συγκεκριμένη φράση. 
  • Απελθέτω απ' εμού το ποτήριον τουτο...λέμε όταν θα θέλαμε να αποφύγουμε κάτι , είτε γιατί μας ξεπερνά , είτε γιατί μας είναι δυσάρεστο. Ο ίδιος ο Χριστός φέρεται να είπε την συγκεκριμένη φράση στην τελευταία προσευχή του στο όρος των Ελαιών.
  • Άπιστος Θωμάς....είναι ο άνθρωπος που αμφιβάλλει , που αρνείται να πιστέψει αυτά που βλέπει μπροστά του , όπως ο αντίστοιχος απόστολος αρνούνταν να πιστέψει την ανάσταση του Χριστού και ζητούσε να βάλει το χέρι του επί των τύπων των ήλων , στα σημάδια που είχαν αφήσει τα καρφιά στα χέρια του Χριστού , για να πειστεί. Η παραπάνω έκφραση δηλώνει την πρόθεση κάποιου να φτάσει στην ουσία ενός θέματος και να το αντιμετωπίσει άμεσα.




Παρασκευή 15 Απριλίου 2016

Συμβιβασμοί

Όταν κανείς μιλάει για συμβιβασμό , μπορεί να εννοεί πολλά και διαφορετικά μεταξύ τους
πράγματα. Αν ξεκινήσουμε από την ετυμολογία  της λέξης , θα βρούμε ότι προέρχεται από την πρόθεση "συν" και το ρήμα "βιβάζω" δηλώνοντας ότι κάνω κάτι να προχωρήσει.

Πράγματι , όταν ένας άνθρωπος  είναι συμβιβαστικός συμφιλιώνει  βρίσκοντας τα κοινά σημεία , ώστε μια διένεξη να λάβει τέλος , τα εμπόδια στη συνεννόηση να αρθούν και το όποιο θέμα να προχωρήσει στη λύση του.


Η τέχνη του συμβιβασμού απαιτεί καθαρό μυαλό , πέρα από εντάσεις και παρορμήσεις  , και  χρήση του μέτρου και της λογικής. Από αυτή την άποψη ο συμβιβασμός είναι μια αρετή....

Ωστόσο , η ίδια αυτή λέξη έχει και μια ακόμη σημασία , που μας οδηγεί σε άλλα νοηματικά μονοπάτια. Για κάποιον που είναι συμβιβασμένος , ο συμβιβασμός έχει την έννοια της υποχώρησης , της αδυναμίας αντίδρασης και της προσκόλλησης στα ήδη υπάρχοντα δεδομένα. Αυτό που σε άλλη περίπτωση δηλώνει μέτρο και λογική , εδώ φανερώνει υπολογισμό και δειλία.

Το περίεργο είναι πως χωρίς να είμαστε όλοι μας συμβιβαστικοί , κάνουμε πολλούς συμβιβασμούς στη ζωή μας. Τις περισσότερες φορές μας οδηγούν σε αυτούς οι ρόλοι που έχουμε ενδυθεί και παίζουμε στην καθημερινότητά μας.
Είμαστε γονείς , σύζυγοι , επαγγελματίες , πολιτικοί....άρα ο ρόλος μας , μας επιβάλλει να συμβιβαστούμε με συγκεκριμένες καταστάσεις ή συμπεριφορές , που υπό άλλες συνθήκες θα μας έβρισκαν αντίθετους.

Έχουν όριο οι συμβιβασμοί;
Εξαρτάται από τον αξιακό κώδικα του καθενός , τις ανάγκες του , το βαθμό ελευθερίας του.
Θαυμάζουμε συνήθως τους ασυμβίβαστους ,  αυτούς που ελεύθεροι από κάθε εξάρτηση μένουν σταθεροί στα "όχι" της ζωής τους.
Καμιά φορά , όμως , είναι και τα "ναι" άξια θαυμασμού...ή έστω κατανόησης.

http://www.snhell.gr/anthology/content.asp?id=151&author_id=60

Κυριακή 3 Απριλίου 2016

Παλλόμενα πέη...


Θα ξεκινήσω το κείμενό μου κάνοντας μια μικρή αλλά απαραίτητη φιλολογική ανασκόπηση...
Εκεί γύρω στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. παίχτηκε για πρώτη φορά τραγωδία στην Αθήνα. Δημιουργός του νέου ποιητικού είδους υπήρξε ο Θέσπης.
Η τραγωδία , η ωδή των τράγων - σατύρων , ακόλουθων του θεού Διονύσου , είχε αρχικά αποκλειστικά διονυσιακό περιεχόμενο....και ξέρουμε βέβαια ότι ο Διόνυσος δεν ήταν και ο πιο σεμνός από τους Ολύμπιους.
Όπως , επίσης , γνωρίζουμε ότι οι σάτυροι ήταν δαίμονες της Φύσης με ακόρεστη σεξουαλική διάθεση....

Φυσικά , το πράγμα δεν έμεινε εκεί...τον 5ο αι. π.Χ. οι μεγάλοι μας τραγικοί ανέβασαν την τραγωδία σε επίπεδα βαθιάς διανόησης και φιλοσοφίας. Κι ο Προμηθέας , ο Οιδίπους και η Αντιγόνη απέκτησαν διάσταση πανανθρώπινη και παγκόσμια ως σύμβολα της αείποτε δοκιμαζόμενης ανθρώπινης συνείδησης....
Αλλά και η άλλη πλευρά της ζωής , αυτή που είναι συνδεδεμένη με το ένστικτο και την αναπαραγωγή ,  ικανοποιούνταν μια χαρά από το σατυρικό δράμα. Και εκεί οι ξαναμμένοι σάτυροι συνέχιζαν πάντα να κάνουν τα "δικά" τους χωρίς λογοκρισία και πουριτανισμούς....

Όλα τα παραπάνω στην Αθήνα του 5ου αι. ήταν μια ζώσα πραγματικότητα και όχι ένα επετειακό και φεστιβαλικό γεγονός. Το θέατρο ήταν για όλους , φτωχούς και πλούσιους , μορφωμένους και αμόρφωτους και αποτελούσε φυσικό κομμάτι της ζωής του αθηναϊκού λαού. Τίποτε δεν λειτουργούσε "δήθεν" και υστερόβουλα , η Αθήνα όλη ήταν το θέατρο του Διονύσου...
                                                            ...................................................

Δε θα σας κουράσω με άλλα φιλολογικά και ιστορικά...θα το ξέρετε , όμως , πως η πατρίδα μας πέρασε από τα σαράντα κύματα , μέχρι να ξαναβρεί την άκρη και να συνεχίσει το νήμα της ιστορικής της πορείας...και πέρασαν τόσα κύματα "άλλων" από πάνω της ....

Εκεί κάπου στα μέσα του 20ου αι. συστάθηκε το Φεστιβάλ Αθηνών. Δεν ξέρω αν είχε εξ υπαρχής αυτή την ονομασία , πάντως σκοπός του ήταν η αναβίωση του αρχαίου δράματος με παραστάσεις στην Επίδαυρο και το Ηρώδειο.
Οι Νεοέλληνες βρήκαν την ευκαιρία να συνομιλήσουν ξανά με την αρχαιότητα , να την ξαναδιαβάσουν και να την επανερμηνεύσουν δημιουργικά...το είχαν προφανώς ανάγκη....

Τα χρόνια κύλισαν , το φεστιβάλ έχασε την πρώτη εκείνη λάμψη , δεν έπαψε ποτέ ωστόσο να αποτελεί μια αφορμή για επιστροφή στις ρίζες , για συνομιλία με τους αρχαίους , για προβληματισμό. 

Και να ξαφνικά που εμφανίστηκαν τα παλλόμενα πέη ....κι ο αλαζόνας δημιουργός τους που ήθελε να μας τα φορέσει καπέλο στη ντάλα του καλοκαιριού στην Επίδαυρο....
Δόλια Επίδαυρος...πόσες και πόσες κοτσάνες δεν έχεις αντικρίσει τα τελευταία χρόνια να παίζονται στην ορχήστρα του θεάτρου σου....μία ακόμη ήταν έτοιμη να σου επιβληθεί στο όνομα της ελευθερίας της Τέχνης και της avant garde....

Αυτό που είναι εξοργιστικό στην όλη ιστορία κατ΄εμέ δεν είναι ο Βέλγος δημιουργός. Αυτός τόσα ξέρει , τόσα λέει. Για μένα το πρόβλημα είναι η πολιτική ηγεσία του τόπου , οι ιθύνοντες που τοποθέτησαν τον εν λόγω κύριο με τα εν λόγω πέη στη συγκεκριμένη θέση.

Κύριοι και κυρίες της κυβέρνησης
είστε βαθιά αδαείς...
είστε βάρβαρα κακόγουστοι...
είστε επικίνδυνα ανόητοι..

Κι αν νομίζετε πως οι επιλογές σας συνιστούν πρωτοπορία και ελευθερία έκφρασης
είστε και κάτι ακόμη....ηλίθιοι.

Η εποχή που οι σάτυροι και ο Διόνυσος διαλέγονταν με ένα σεξουαλικό πρωτογονισμό με τη Φύση και την κοινωνία έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Θα θέλαμε πολύ να βρισκόμασταν στην Αθήνα του 5ου αι. τότε που τα παλλόμενα πέη είχαν μια άλλη , συμβολική διάσταση.

Στην Ελλάδα του σήμερα , όμως, μια κοινωνία τόσο μα τόσο διαφορετική , όπου ο Διόνυσος και οι σάτυροί του συνιστούν ένα φεστιβαλικό φολκλόρ....
πού πάτε με τα  παλλόμενα πέη σας και τι νομίζετε ότι παριστάνετε;

Αυτό που σε άλλες εποχές θα είχε νόημα , σήμερα είναι σωστός εκχυδαϊσμός και απίστευτη κακογουστιά.

Σας την επιστρέφω απλόχερα..