Άλωση

Η  λέξη άλωση προέρχεται από τον αόριστο β' εάλων του ρήματος αλίσκομαι που ανάμεσα στα άλλα σημαίνει "παίρνω , αρπάζω". Άλωση είναι η με βίαια μέσα κατάληψη και ολοσχερής καταστροφή ενός τόπου.

Το μυαλό μας , όταν μιλάμε για άλωση , πάει αυτόματα στην Κωνσταντινούπολη.   Ίσως γιατί η άλωση αυτής της πόλης υπήρξε η πιο εμβληματική και ιστορικά σημαίνουσα. 

Ίσως πάλι η φήμη της συγκεκριμένης πόλης να ήταν τέτοια που ακόμη και η παρακμή της και η τελική της πτώση να είχε  ιδιαίτερο , ειδικό βάρος.

Τρίτη  , 29 Μαΐου του 1453 οι Οθωμανοί Τούρκοι μετά από πολιορκία 54 ημερών καταλαμβάνουν την Βασιλεύουσα. Μια Βασιλεύουσα διχασμένη και τραγικά μόνη από φίλους και συμμάχους.

Ήταν θέμα χρόνου η πτώση της...ιστορικά προδιαγεγραμμένη.

Σημειώνει ο Παλαμάς στον "Προφητικό":

Μες στις παινεµένες χώρες, Χώρα
παινεµένη, θά'ρθει κι η ώρα,
και θα πέσεις, κι από σέν' απάνου η Φήµη
το στερνό το σάλπισµά της θα σαλπίσει
σε βοριά κι ανατολή, νοτιά και δύση.
Πάει το ψήλος σου, το χτίσµα σου συντρίµι.
Θά' ρθει κι η ώρα· εσένα ήταν ο δρόµος
σε βοριά κι ανατολή, νοτιά και δύση,
σαν το δρόµο του ήλιου· γέρνεις· όµως
το πρωί για σε δε θα γυρίσει.(...)

Λίγοι και  οι υπερασπιστές της...φαντάζομαι οι περισσότεροι αντιλαμβάνονταν το μάταιο των προσπαθειών τους , αλλά παρέμειναν εκεί , φυλώντας τις δικές τους Θερμοπύλες.

Θα μπορούσαν να έχουν συνθηκολογήσει  με τους Τούρκους και να έχουν αποφύγει τον εξευτελισμό και τον θάνατο , αλλά δεν το έπραξαν.

Ο Καβάφης  εύστοχα επισημαίνει:

Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των
ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.
Ποτέ από το χρέος μη κινούντες·
δίκαιοι κ’ ίσιοι σ’ όλες των τες πράξεις,
αλλά με λύπη κιόλας κ’ ευσπλαχνία·
γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν
είναι πτωχοί, πάλ’ εις μικρόν γενναίοι,
πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε·
πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες,
πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους.

Και περισσότερη τιμή τούς πρέπει
όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)
πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος,
κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε. 

Η άλωση της Κωνσταντινούπολης προκάλεσε αλγεινή εντύπωση στον απλό λαό ο οποίος θρήνησε με όλους τους τρόπους και σε όλους τους τόνους την απώλειά της:

Σημαίνει ο Θιός, σημαίνει η γης, σημαίνουν τα επουράνια,

σημαίνει κι η Αγια Σοφιά, το μέγα μοναστήρι,

με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες,

κάθε καμπάνα και παπάς, κάθε παπάς και διάκος.

Ψάλλει ζερβά ο βασιλιάς, δεξιά ο πατριάρχης,

κι απ΄την πολλήν την ψαλμουδιά εσειόντανε οι κολόνες.

Να μπούνε στο χερουβικό και να 'βγει ο βασιλέας,

φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απ' αρχαγγέλου στόμα:

"Πάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τα 'αγια,

παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστήτε,

γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει.

Μόν' στείλτε λόγο στη Φραγκιά, να 'ρτουνε τρία καράβια°

το 'να να πάρει το σταυρό και τ' άλλο το βαγγέλιο,

το τρίτο το καλύτερο, την άγια τράπεζά μας,

μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη μαγαρίσουν".

Η Δέσποινα ταράχτηκε και δάκρυσαν οι εικόνες.

"Σώπασε κυρά Δέσποινα, και μη πολυδακρύζεις,

πάλι με χρόνους, με καιρούς, πάλι δικά μας είναι".

Στην εποχή μας οι αλώσεις πόλεων μοιάζουν εγκυκλοπαιδικές και απόμακρες….ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος είναι μαρμαρωμένος….και  η Κωνσταντινούπολη είναι ένας – επίφοβος ίσως – αλλά και πολύ ενδιαφέρων ταξιδιωτικός προορισμός.

Απομένει η μνήμη και η ποίηση για όσους διαθέτουν κρίση και ευαισθησία και δεν έχουν καταστεί απλοί καταναλωτές εικόνων , ιδεών και προϊόντων παντός είδους…

Η μοναξιά της κορυφής

Το σημερινό σγουρολόγιο είναι αφιερωμένο σε αυτούς που αγωνίστηκαν , για να φτάσουν στην κορυφή των προσωπικών τους προσδοκιών και στόχων και γνώρισαν την μοναξιά της.

Η  λέξη μοναξιά προέρχεται από το επίθετο μόνος που δηλώνει αυτόν που υπάρχει ή συμβαίνει χωρίς την παρουσία άλλων. Ταυτόχρονα , το μόνος σημαίνει και μοναδικός ή αποκλειστικός.
Η κορυφή πάλι κατ' άλλους συνδέεται με πελασγικές ρίζες και κατ' άλλους με το θέμα kor/ker από το οποίο προκύπτουν λέξεις όπως κεφάλι , κόρυς (περικεφαλαία) και κέρας. Από όπου και αν προέρχεται , η κορυφή είναι το ψηλότερο σημείο και ως τέτοιο ασκεί έλεγχο και εξουσία.

Φυσικά , εφόσον ζούμε σε οργανωμένες κοινωνίες , δεν υπάρχει κυριολεκτική απουσία των άλλων. Οι άλλοι βρίσκονται γύρω μας , μπορεί και να σχετίζονται με συγκεκριμένους τρόπους μαζί μας , ωστόσο , η πορεία προς την κορυφή είναι προσωπική υπόθεση του καθενός και αργά ή γρήγορα τον απομονώνει , καθώς οι περισσότεροι σύντροφοί του , θα τον εγκαταλείψουν - αντικειμενικά - σε κάποιο σημείο της πορείας του.

Οι περισσότεροι θα μείνουν χαμηλά , στην ασφάλεια και την σιγουριά που παρέχει η επαφή με τη γη. Παραβλέποντας ίσως πως η υπερβολική προσκόλληση στα κάτω λέγεται και καθήλωση....
Κάποιοι άλλοι θα προχωρήσουν λίγο ακόμα , θα φτάσουν στη μέση περίπου της διαδρομής. Αυτοί είναι οι πιο αυτάρεσκοι και βέβαιοι για την ορθότητα των επιλογών και των πράξεών τους , καθώς καλύπτονται κάτω από την βολική ομπρέλα του μέσου όρου.

Για τους λίγους εκλεκτούς που θα συνεχίσουν τον ανηφορικό δρόμο δεν υπάρχει συντροφιά. Κι όταν μετά από καιρό , κόπο και θυσίες  φτάσουν στην κορυφή η ευτυχία θα είναι μια στιγμή...μια στιγμή τέτοια που θα μπορούσε να χωρέσει τον κόσμο όλο. Ύστερα από λίγο , όμως , θα διαπιστώσουν πως εκεί ψηλά είναι μόνοι τους , όπως μόνοι τους ήταν και κατά την διάρκεια του κοπιαστικού τους ταξιδιού.

Σε όλα υπάρχει ένα τίμημα , άρα και στην επιτυχία και στην πρωτιά. Και δεν είναι μόνο αυτά που θυσιάζει κανείς στην πορεία , αλλά και αυτά που θα πρέπει να πάρει απόφαση , αν τον ενδιαφέρει να μείνει εκεί ψηλά...
Το μόνο σίγουρο είναι πως υπάρχουν πολλές κορυφές , για να σκαρφαλώσει κανείς και πολλές και διαφορετικές ερμηνείες για το τι είναι για τον καθένα η κορυφή...

Το σγουρολόγιο εύχεται στους επίδοξους αναρριχητές καλή ανάβαση....

Μάνα , μητέρα , μαμά

Οι περισσότεροι γλωσσολόγοι υποστηρίζουν ότι όλες οι λέξεις που δηλώνουν την μητρότητα στις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες προέρχονται από μια "ηχομιμητική ρίζα" -  ma - της παιδικής γλώσσας που αποτελούσε μάλλον την προσφώνηση προς την μητέρα.

Ελληνικά: μήτηρ
Σανσκριτικά: matar
Λατινικά: mater
Γαλλικά:mere
Ισπανικά: madre
Αγγλικά: mother
Γερμανικά: muoter

Μια άλλη γλωσσολογική προσέγγιση συνδέει τις λέξεις μήτηρ - μαία - μάμμη με τον μαστό , διότι προφανώς μητέρα είναι αυτή που θρέφει.
 Εξάλλου , η μήτρα , το όργανο του σώματος στο οποίο τρέφεται το έμβρυο και  αναπτύσσεται η ζωή για 9 μήνες , έχει επίσης την ίδια ρίζα.

Η μητέρα είναι η πύλη μέσω της οποίας βγαίνει κανείς στη ζωή. Και η σχέση με την μητέρα είναι καθοριστική , είτε μας αρέσει , είτε όχι , είτε το συνειδητοποιούμε , είτε το αρνούμαστε.

Η γλώσσα φυσικά με τον πλούτο και τις αποχρώσεις της έχει πολλές και διαφορετικές λέξεις, ομόρριζες τις περισσότερες , για να εκφράσει αυτή την ιδιαίτερη και μοναδική για τον καθένα μας σχέση.

Η λέξη μητέρα είναι αυτή που έχει το μεγαλύτερο κύρος και επισημότητα. Ταυτόχρονα , όμως δημιουργεί και μια απόσταση μεταξύ των προσώπων , είναι πιο ψυχρή.
Σε μεταφορικές εκφράσεις δηλώνει την γενεσιουργό αιτία για κάτι π.χ. αργία μήτηρ πάσης κακίας ή την καθοριστική στιγμή π.χ μητέρα όλων των μαχών.

Η μάνα πάλι έχει μια λαϊκότητα μέσα της και βγάζει πιο έντονα συναισθήματα. Όταν κανείς την χρησιμοποιεί , δείχνει ότι βιώνει  μια στενή και έντονη σχέση με το πρόσωπο που τον γέννησε. Υπάρχουν πολλές εκφράσεις που χρησιμοποιούν την λέξη μάνα από τις οποίες ξεχωρίζω δύο , γιατί θεωρώ πως πλησιάζουν την αρχική σημασία της λέξης.  Λέμε π.χ πως το ψυγείο ήταν ελαττωματικό από τη μάνα του και εννοούμε από την αρχική του κατασκευή. Επίσης , κάποιος είναι μάνα ή μανούλα στα ηλεκτρονικά , δηλαδή ξέρει καλά από ηλεκτρονικά , είναι επιδέξιος σε αυτά.

Η λέξη που κατά τη γνώμη μου δείχνει την μεγαλύτερη παιδικότητα και προσκόλληση στην μητέρα μας είναι η λέξη μαμά. Πραγματικά , κάθε φορά που την προφέρω ή την ακούω , νομίζω πως ξαναφοράω κορδελίτσες στα μαλλιά και φουστανάκι με φραμπαλάδες....είναι η πιο ατόφια , τρυφερή και πρωτογενής προσφώνηση που μπορεί να ακούσει μια γυναίκα που έχει παιδιά.
Ίσως γι' αυτό και ο εξαρτημένος και αναποφάσιστος άνδρας , ο άνδρας που τελικά δεν μεγάλωσε , λέγεται μαμάκιας ή μαμόθρεφτος.

Δεν ξέρω κατά πόσο είναι τυχαίο ότι η γιορτή της μητέρας γιορτάζεται τον  μήνα Μάϊο  , δηλαδή τον μήνα τον αφιερωμένο στην Μαία , μητέρα του Ερμή και τροφό του Αρκάδα. Και οι συμπτώσεις καμιά φορά έχουν την σημασία τους...

Χρόνια πολλά στις μαμάδες