Άλωση

Η  λέξη άλωση προέρχεται από τον αόριστο β' εάλων του ρήματος αλίσκομαι που ανάμεσα στα άλλα σημαίνει "παίρνω , αρπάζω". Άλωση είναι η με βίαια μέσα κατάληψη και ολοσχερής καταστροφή ενός τόπου.

Το μυαλό μας , όταν μιλάμε για άλωση , πάει αυτόματα στην Κωνσταντινούπολη.   Ίσως γιατί η άλωση αυτής της πόλης υπήρξε η πιο εμβληματική και ιστορικά σημαίνουσα. 

Ίσως πάλι η φήμη της συγκεκριμένης πόλης να ήταν τέτοια που ακόμη και η παρακμή της και η τελική της πτώση να είχε  ιδιαίτερο , ειδικό βάρος.

Τρίτη  , 29 Μαΐου του 1453 οι Οθωμανοί Τούρκοι μετά από πολιορκία 54 ημερών καταλαμβάνουν την Βασιλεύουσα. Μια Βασιλεύουσα διχασμένη και τραγικά μόνη από φίλους και συμμάχους.

Ήταν θέμα χρόνου η πτώση της...ιστορικά προδιαγεγραμμένη.

Σημειώνει ο Παλαμάς στον "Προφητικό":

Μες στις παινεµένες χώρες, Χώρα
παινεµένη, θά'ρθει κι η ώρα,
και θα πέσεις, κι από σέν' απάνου η Φήµη
το στερνό το σάλπισµά της θα σαλπίσει
σε βοριά κι ανατολή, νοτιά και δύση.
Πάει το ψήλος σου, το χτίσµα σου συντρίµι.
Θά' ρθει κι η ώρα· εσένα ήταν ο δρόµος
σε βοριά κι ανατολή, νοτιά και δύση,
σαν το δρόµο του ήλιου· γέρνεις· όµως
το πρωί για σε δε θα γυρίσει.(...)

Λίγοι και  οι υπερασπιστές της...φαντάζομαι οι περισσότεροι αντιλαμβάνονταν το μάταιο των προσπαθειών τους , αλλά παρέμειναν εκεί , φυλώντας τις δικές τους Θερμοπύλες.

Θα μπορούσαν να έχουν συνθηκολογήσει  με τους Τούρκους και να έχουν αποφύγει τον εξευτελισμό και τον θάνατο , αλλά δεν το έπραξαν.

Ο Καβάφης  εύστοχα επισημαίνει:

Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των
ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.
Ποτέ από το χρέος μη κινούντες·
δίκαιοι κ’ ίσιοι σ’ όλες των τες πράξεις,
αλλά με λύπη κιόλας κ’ ευσπλαχνία·
γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν
είναι πτωχοί, πάλ’ εις μικρόν γενναίοι,
πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε·
πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες,
πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους.

Και περισσότερη τιμή τούς πρέπει
όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)
πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος,
κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε. 

Η άλωση της Κωνσταντινούπολης προκάλεσε αλγεινή εντύπωση στον απλό λαό ο οποίος θρήνησε με όλους τους τρόπους και σε όλους τους τόνους την απώλειά της:

Σημαίνει ο Θιός, σημαίνει η γης, σημαίνουν τα επουράνια,

σημαίνει κι η Αγια Σοφιά, το μέγα μοναστήρι,

με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες,

κάθε καμπάνα και παπάς, κάθε παπάς και διάκος.

Ψάλλει ζερβά ο βασιλιάς, δεξιά ο πατριάρχης,

κι απ΄την πολλήν την ψαλμουδιά εσειόντανε οι κολόνες.

Να μπούνε στο χερουβικό και να 'βγει ο βασιλέας,

φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απ' αρχαγγέλου στόμα:

"Πάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τα 'αγια,

παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστήτε,

γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει.

Μόν' στείλτε λόγο στη Φραγκιά, να 'ρτουνε τρία καράβια°

το 'να να πάρει το σταυρό και τ' άλλο το βαγγέλιο,

το τρίτο το καλύτερο, την άγια τράπεζά μας,

μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη μαγαρίσουν".

Η Δέσποινα ταράχτηκε και δάκρυσαν οι εικόνες.

"Σώπασε κυρά Δέσποινα, και μη πολυδακρύζεις,

πάλι με χρόνους, με καιρούς, πάλι δικά μας είναι".

Στην εποχή μας οι αλώσεις πόλεων μοιάζουν εγκυκλοπαιδικές και απόμακρες….ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος είναι μαρμαρωμένος….και  η Κωνσταντινούπολη είναι ένας – επίφοβος ίσως – αλλά και πολύ ενδιαφέρων ταξιδιωτικός προορισμός.

Απομένει η μνήμη και η ποίηση για όσους διαθέτουν κρίση και ευαισθησία και δεν έχουν καταστεί απλοί καταναλωτές εικόνων , ιδεών και προϊόντων παντός είδους…