Πέμπτη 31 Μαρτίου 2016

Ο επίμονος κηπουρός

Ο πρώτος κήπος , αυτός που έχει εντυπωθεί βαθιά στο υποσυνείδητο όλων των ανθρώπων και αποτελεί σημείο αναφοράς , είναι  ο παράδεισος. Η λέξη μας έρχεται από την Περσία και σημαίνει περίκλειστος κήπος. Ο παράδεισος παραπέμπει σε τοπία ειδυλλιακά και γαλήνια , απίστευτης φυσικής ομορφιάς. Είναι ο κήπος των κήπων....


Συνδέθηκε , όμως , και με το προπατορικό αμάρτημα και κάπως έτσι οι άνθρωποι τον έχασαν για πάντα....μπορούν μόνο να τον ονειρεύονται ή να τον πιστεύουν....αλλά πάντως εν ζωή καταδικάστηκαν να μην τον ξαναδούν!!!!

Η νοσταλγία για τον χαμένο πρώτο παράδεισο , γέννησε ,  ίσως , την ανάγκη μιας έστω και μερικής αναπαραγωγής του....
Ονομαστοί έμειναν από την αρχαιότητα οι κρεμαστοί κήποι της Βαβυλώνος , ένα από τα 7 θαύματα του κόσμου , που κάποιοι υποστηρίζουν ότι έμοιαζαν με ζιγκουράτ που αποτελούνταν από κατάφυτα επίπεδα.

Ο χαμένος παράδεισος την περίοδο της Αναγέννησης υπήρξε η Αρκαδία , ένα καλλιτεχνικό σύμβολο βουκολικής απλότητας , ευτυχίας και έρωτα κοντά στη φύση. Το όνομά της είναι εμπνευσμένο από την περιοχή της Αρκαδίας στην Πελοπόννησο , που θεωρούνταν από την αρχαιότητα τόπος ξεχωριστός , με άγρια ομορφιά , απομονωμένος από την υπόλοιπη Ελλάδα , γεμάτος ψηλά βουνά και δάση.

Στην νεώτερη Ευρώπη οι άνακτες της Γαλλίας , της Αγγλίας και άλλων μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών φρόντισαν να στολίσουν τα παλάτια τους με κήπους εντυπωσιακούς , γεμάτους νερά , δέντρα και λουλούδια. Μέχρι και στην ταπεινή ψωροκώσταινα ο Όθωνας και η Αμαλία επιμελήθηκαν την δημιουργία ενός βασιλικού κήπου δίπλα στο ανάκτορό τους , για να χαίρονται εκεί στιγμές γαλήνης και ανέμελους περιπάτους.

Για μας τους κοινούς θνητούς , τους ανθρώπους της πόλης του 21ου αιώνα ο κήπος είναι μια πολυτέλεια.
Πού να βρεθεί χώμα έτσι που όλα τα σκέπασε το τσιμέντο και η άσφαλτος;
Κι ακόμη , πού να βρεθεί χρόνος , για να τον περιποιηθεί κανείς;;;

Όσοι ,  ωστόσο , επίμονοι κηπουροί εξακολουθούν να "διαλέγονται" με το χώμα και τη Φύση αξιοποιώντας μικρούς κήπους και κηπάρια σε μπαλκόνια , ταράτσες και αυλές , είμαι σίγουρη πως την ώρα που τα πρώτα μπουμπούκια των κόπων τους ανθίζουν ή οι πρώτοι καρποί ξεπροβάλλουν από τη γη , θα αισθάνονται την ίδια πρωτόγνωρη χαρά που νιώθει αυτός που επιστρέφει σε τόπο μακρινό και αγαπημένο , συνδεδεμένο με μνήμες αρχέγονες μιας ξεχασμένης αθωότητας....

Παρασκευή 18 Μαρτίου 2016

Πας μη Έλλην...

Η λέξη βάρβαρος προέρχεται σύμφωνα με τους γλωσσολόγους από τον ήχο "βάρ - βάρ" που άκουγαν και αντιλαμβάνονταν οι Έλληνες , όταν μιλούσαν αλλόγλωσσοι.
Βάρ - βαρ - ος λοιπόν είναι αυτός που μιλά  ακατάληπτα και ακατανόητα.
Μετά τους Περσικούς πολέμους και ίσως εξαιτίας τους  η λέξη βάρβαρος χάνει αυτή την πρώτη σημασία της και αποκτά μια άλλη , μειωτική , αυτή του ακαλλιέργητου και απολίτιστου , που καταστρέφει κάθε καλό και όμορφο δημιούργημα και συμπεριφέρεται με σκληρότητα και απανθρωπιά στους συνανθρώπους του.

Η έκφραση "πας μη Έλλην βάρβαρος" δεν έχει "ιδιοκτήτη". Χρησιμοποιήθηκε όμως πολύ και από τους αρχαίους Έλληνες και από τους Ρωμαίους, για να δηλώσει αρχικά την γλωσσική διαφοροποίηση και εν συνεχεία την  πνευματική και ηθική ανωτερότητα των Ελλήνων και του πολιτισμού τους σε σχέση με τους Άλλους, τους αλλόγλωσσους.

Κάπως έτσι δημιουργούνται τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις, θα μου πείτε.
Και η αλήθεια είναι πως αυτή η φράση κατά καιρούς χρησιμοποιήθηκε είτε από τους  δεξιούς απολογητές του "μεγαλείου" της Ελληνικής φυλής, είτε από τους  αριστερίζοντες κατήγορους του ελληνικού μεγαλοϊδεατισμού.

Οι εποχές που ζούμε είναι άγριες...η βαρβαρότητα περισσεύει και προβάλλεται καθημερινά με κάθε τρόπο , ώσπου στο τέλος να εξοικειώνεται κανείς μαζί της και τίποτε πλέον να μην τον σοκάρει.
Μπορεί και σκόπιμα...

Οι οθόνες των τηλεοράσεων , των υπολογιστών και των προηγμένων κινητών μας γεμίζουν από ανθρώπινα κουρέλια που άγονται και φέρονται μέσα στις λάσπες , που επιβιώνουν μετά βίας , που τα παίζουν όλα για όλα στη ρουλέτα του Αιγαίου....η απελπισία και ο πόνος έχει γίνει καθημερινή ενασχόληση των πολιτισμένων που άλλοτε αγανακτούν, άλλοτε απαγορεύουν , άλλοτε δείχνουν φιλάνθρωποι και τελικά αποδεικνύονται πιο βάρβαροι και από τους βάρβαρους....εκείνους τους παλιούς που μιλούσαν ακατανόητα και ήθελαν , λέει , να κατακτήσουν την πολιτισμένη Δύση...

Πέμπτη 10 Μαρτίου 2016

Μελισσούλες

Οι μέλισσες είναι από τα πιο θαυμαστά έντομα που υπάρχουν στην Φύση. Ζουν μέσα σε οργανωμένες κοινωνίες , τα μελίσσια , που διέπονται από αυστηρούς κανόνες , τέτοιους που να διασφαλίζουν την με κάθε τρόπο επιβίωση του μελισσιού.
Δίνουν στον άνθρωπο δυο πολύτιμα υλικά , το μέλι από το οποίο παίρνουν το όνομά τους και το κερί.

Στην κοινωνία τους συναντάμε μια αυστηρή ιεραρχία με διακριτούς ρόλους. Στην κορυφή βρίσκεται η βασίλισσα. Η βασίλισσα είναι διπλάσια σε μέγεθος από τις άλλες μέλισσες , γιατί τρέφεται με βασιλικό πολτό. Ο ρόλος της σχετίζεται με την διαιώνιση του είδους , αφού γεννά χιλιάδες αυγά από τα οποία προκύπτουν νέες μέλισσες. Στην γονιμοποίησή της απαραίτητοι είναι οι κηφήνες , οι αρσενικές μέλισσες , οι οποίες είναι κατά τα άλλα τεμπέλικες και κάπως στρουμπουλές. Όταν όμως έρθει η ώρα της αναπαραγωγής κυνηγούν την βασίλισσα , για να την γονιμοποιήσουν , έστω κι αν αυτό τους στοιχίσει την ίδια τους τη ζωή. Η μεγαλύτερη κοινωνική τάξη μέσα στο μελίσσι είναι αυτή των εργατριών. Οι μέλισσες - εργάτριες αφιερώνουν όλη τους τη ζωή στη διατήρηση του μελισσιού και στην παραγωγή μελιού.

Στην κοινή νεοελληνική συναντάμε πολλές λέξεις και εκφράσεις που σχετίζονται με τη ζωή των μελισσών. Ο κηφήνας ας πούμε είναι αυτός που ζει παρασιτικά εις βάρος των άλλων , ο τεμπέλης , ενώ η μέλισσα ο εργατικός και ωφέλιμος άνθρωπος. Επίσης , το μελίσσι δηλώνει μεταφορικά ένα χώρο δημιουργίας όπου παράγονται πολλά και σπουδαία πράγματα μέσα από κοινή προσπάθεια.
Το μέλι πάλι, το γλυκό και θρεπτικό προϊόν των μελισσών , δημιουργεί πάντα θετικούς συνειρμούς:


  • Μήνας του μέλιτος είναι ο πρώτος μήνας των παντρεμένων , η πιο ευτυχισμένη πρώτη περίοδος της ζωής τους.
  • Είμαι στα μέλια σημαίνει ότι είμαι ερωτευμένος.
  • Τα πάμε μέλι - γάλα σημαίνει επίσης ότι συμφωνούμε σε όλα και έχουμε ιδιαίτερα φιλικές σχέσεις με κάποιον.

Ένα έντομο που μοιάζει με τη μέλισσα αλλά δεν προσφέρει τίποτε χρήσιμο στον άνθρωπο και είναι μάλλον βλαβερό είναι η σφήκα. Οι σφήκες τσιμπούν , όπως και οι μέλισσες , αλλά το δικό τους τσίμπημα είναι πιο οδυνηρό και επικίνδυνο. Ζουν μόνες ή σε φωλιές που φτιάχνουν από λάσπη , τις σφηκοφωλιές.  Ενώ το μελίσσι έχει χρωματιστεί με θετικό πρόσημο , η σφηκοφωλιά έχει πάντα αρνητική σημασία , αφού δηλώνει ένα χώρο στον οποίο συγκεντρώνονται άνθρωποι ύπουλοι και κακοί.

Στην κωμωδία του Σφήκες ο Αριστοφάνης στηλιτεύει τη δικομανία των σύγχρονών του Αθηναίων και παρομοιάζει το χορό των Ηλιαστών  με τις σφήκες και τα οδυνηρά τους τσιμπήματα.

Κυριακή 6 Μαρτίου 2016

Θέατρο σκιών


Το θέατρο σκιών είναι ένα κομμάτι του λαϊκού μας πολιτισμού με βαθιές ρίζες που χάνονται στην μακρινή Ανατολή. Άλλοι συνδέουν τη μορφή αυτή τέχνης με μια  συναφή παράδοση που υπήρχε στην Ινδία και άλλοι μιλούν για περσικές καταβολές. Το σίγουρο είναι ότι το θέατρο σκιών έφτασε στη Μικρά Ασία και οι Ρωμιοί του προσέδωσαν τα δικά τους ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την κουλτούρα τους και το ιστορικό γίγνεσθαι της εποχής.

Κατεξοχήν ήρωας και πρωταγωνιστής στο θέατρο σκιών είναι φυσικά ο Καραγκιόζης. Καραγκιόζης σημαίνει μαυρομμάτης και παράγεται από τις τούρκικες λέξεις Kara (μαύρος) και goz (μάτι). Ο καραγκιόζης είναι ένας φτωχός Ρωμηός της Πόλης που προσπαθεί να επιβιώσει με χίλιες δυο ψευτιές και μασκαραλίκια. Φαλακρός και άσχημος , πονηρός και τεμπελάκος , κερδίζει παρ' όλα αυτά τη συμπάθεια του κοινού λόγω της θυμοσοφίας του και της γνήσιας λαϊκής του καρδιάς.
Όταν , βέβαια , σήμερα λέμε ότι κάποιος είναι μεγάλος Καραγκιόζης εννοούμε ότι είναι ένα πρόσωπο γελοίο και χαμηλού επιπέδου που προσπαθεί ωστόσο με τη συμπεριφορά του - τα καραγκιοζιλίκια του - να φανεί σπουδαίος.

Σύντροφος του Καραγκιόζη στο θέατρο σκιών είναι φυσικά ο Χατζηαβάτης. Ο Χατζηαβάτης είναι ένα ανθρωπάκι , φερέφωνο της εξουσίας του Σουλτάνου , άλλωστε το επάγγελμά του είναι αυτό του τελάλη , που συνήθως τις 'τρώει' από τον αγανακτισμένο Καραγκιόζη που δεν ανέχεται την δουλοπρέπεια και την χαμέρπειά του.
Χατζηαβάτες , λοιπόν , στην εποχή μας είναι όσοι λειτουργούν ως κόλακες της εξουσίας φορώντας το προσωπείο της ευγένειας και της διαλλακτικότητας , ενώ στην πραγματικότητα είναι δειλοί και συμφεροντολόγοι.

Ένας άλλος ήρωας του θεάτρου σκιών που το όνομά του έχει συνδεθεί με ένα συγκεκριμένο τύπο συμπεριφοράς είναι ο Μορφονιός. Ο Μορφονιός , όπως και το όνομά του το δηλώνει , είναι ο όμορφος νέος. Στην πραγματικότητα , όμως , και όπως η φιγούρα του το αποδεικνύει , είναι ένας άσχημος , κοντός και κακοβαλμένος νέος άντρας με μια τεράστια μύτη και μια αφύσικη παιδικότητα στα φερσίματά του. Μορφονιοί στις μέρες μας λέγονται υποτιμητικά οι άνδρες που νομίζουν ότι είναι όμορφοι , καμώνονται τους ωραίους και κομψούς και αυτοθαυμάζονται.

Για το τέλος άφησα τον περίφημο Βεληγκέκα. Ο Βεληγκέκας είναι ο φόβος και ο τρόμος στο θέατρο σκιών , καθώς , ως φρουρός στο σεράϊ , το παλάτι του πασά , δεν αφήνει κανέναν να περάσει μέσα σε αυτό , ενώ ταυτόχρονα ασκεί και χρέη αστυνόμου και επιβάλλει την τάξη στους ατίθασους κατοίκους της Πόλης. Ο μόνος που δεν τον φοβάται και τον δέρνει είναι ο Μπαρμπα - Γιώργος , ο λεβέντης θείος του Καραγκιόζη από τον οποίο δυστυχώς ο ανηψιός δεν έχει πάρει τίποτε το ηρωϊκό!!!
Όταν λέμε σήμερα ότι κάποιος  κάνει τον Βεληγκέκα εννοούμε ότι μας τρομοκρατεί και προσπαθεί να μας επιβληθεί με τη βίαιη συμπεριφορά του...

Το θέατρο σκιών στις μέρες μας δεν παίζεται στις πλατείες και τις φτωχογειτονιές αλλά έχει πάρει μάλλον κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις , που αλίμονο , ίσως αποβούν δραματικές για τον τόπο μας και για τον κόσμο όλο.
Όσον αφορά τους ήρωές του έχουν ξεκολλήσει καιρό τώρα από το πανί τους και περιφέρονται γύρω μας. Μη μου πείτε ότι δεν τους έχετε - κάπου , κάποτε - συναντήσει....

                                                 Αφιερωμένο στην ψηλή , ξανθιά Ιουδαία