Κυριακή 6 Μαρτίου 2016

Θέατρο σκιών


Το θέατρο σκιών είναι ένα κομμάτι του λαϊκού μας πολιτισμού με βαθιές ρίζες που χάνονται στην μακρινή Ανατολή. Άλλοι συνδέουν τη μορφή αυτή τέχνης με μια  συναφή παράδοση που υπήρχε στην Ινδία και άλλοι μιλούν για περσικές καταβολές. Το σίγουρο είναι ότι το θέατρο σκιών έφτασε στη Μικρά Ασία και οι Ρωμιοί του προσέδωσαν τα δικά τους ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την κουλτούρα τους και το ιστορικό γίγνεσθαι της εποχής.

Κατεξοχήν ήρωας και πρωταγωνιστής στο θέατρο σκιών είναι φυσικά ο Καραγκιόζης. Καραγκιόζης σημαίνει μαυρομμάτης και παράγεται από τις τούρκικες λέξεις Kara (μαύρος) και goz (μάτι). Ο καραγκιόζης είναι ένας φτωχός Ρωμηός της Πόλης που προσπαθεί να επιβιώσει με χίλιες δυο ψευτιές και μασκαραλίκια. Φαλακρός και άσχημος , πονηρός και τεμπελάκος , κερδίζει παρ' όλα αυτά τη συμπάθεια του κοινού λόγω της θυμοσοφίας του και της γνήσιας λαϊκής του καρδιάς.
Όταν , βέβαια , σήμερα λέμε ότι κάποιος είναι μεγάλος Καραγκιόζης εννοούμε ότι είναι ένα πρόσωπο γελοίο και χαμηλού επιπέδου που προσπαθεί ωστόσο με τη συμπεριφορά του - τα καραγκιοζιλίκια του - να φανεί σπουδαίος.

Σύντροφος του Καραγκιόζη στο θέατρο σκιών είναι φυσικά ο Χατζηαβάτης. Ο Χατζηαβάτης είναι ένα ανθρωπάκι , φερέφωνο της εξουσίας του Σουλτάνου , άλλωστε το επάγγελμά του είναι αυτό του τελάλη , που συνήθως τις 'τρώει' από τον αγανακτισμένο Καραγκιόζη που δεν ανέχεται την δουλοπρέπεια και την χαμέρπειά του.
Χατζηαβάτες , λοιπόν , στην εποχή μας είναι όσοι λειτουργούν ως κόλακες της εξουσίας φορώντας το προσωπείο της ευγένειας και της διαλλακτικότητας , ενώ στην πραγματικότητα είναι δειλοί και συμφεροντολόγοι.

Ένας άλλος ήρωας του θεάτρου σκιών που το όνομά του έχει συνδεθεί με ένα συγκεκριμένο τύπο συμπεριφοράς είναι ο Μορφονιός. Ο Μορφονιός , όπως και το όνομά του το δηλώνει , είναι ο όμορφος νέος. Στην πραγματικότητα , όμως , και όπως η φιγούρα του το αποδεικνύει , είναι ένας άσχημος , κοντός και κακοβαλμένος νέος άντρας με μια τεράστια μύτη και μια αφύσικη παιδικότητα στα φερσίματά του. Μορφονιοί στις μέρες μας λέγονται υποτιμητικά οι άνδρες που νομίζουν ότι είναι όμορφοι , καμώνονται τους ωραίους και κομψούς και αυτοθαυμάζονται.

Για το τέλος άφησα τον περίφημο Βεληγκέκα. Ο Βεληγκέκας είναι ο φόβος και ο τρόμος στο θέατρο σκιών , καθώς , ως φρουρός στο σεράϊ , το παλάτι του πασά , δεν αφήνει κανέναν να περάσει μέσα σε αυτό , ενώ ταυτόχρονα ασκεί και χρέη αστυνόμου και επιβάλλει την τάξη στους ατίθασους κατοίκους της Πόλης. Ο μόνος που δεν τον φοβάται και τον δέρνει είναι ο Μπαρμπα - Γιώργος , ο λεβέντης θείος του Καραγκιόζη από τον οποίο δυστυχώς ο ανηψιός δεν έχει πάρει τίποτε το ηρωϊκό!!!
Όταν λέμε σήμερα ότι κάποιος  κάνει τον Βεληγκέκα εννοούμε ότι μας τρομοκρατεί και προσπαθεί να μας επιβληθεί με τη βίαιη συμπεριφορά του...

Το θέατρο σκιών στις μέρες μας δεν παίζεται στις πλατείες και τις φτωχογειτονιές αλλά έχει πάρει μάλλον κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις , που αλίμονο , ίσως αποβούν δραματικές για τον τόπο μας και για τον κόσμο όλο.
Όσον αφορά τους ήρωές του έχουν ξεκολλήσει καιρό τώρα από το πανί τους και περιφέρονται γύρω μας. Μη μου πείτε ότι δεν τους έχετε - κάπου , κάποτε - συναντήσει....

                                                 Αφιερωμένο στην ψηλή , ξανθιά Ιουδαία

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου